Dokarmianie ptaków w zimę. Ratunek dla ich życia czy niebezpieczna gra z prawami natury?

Karmienie ptaków chlebem to popularna praktyka. Szczególnie w okresie zimowym. Chleb, a zwłaszcza biały i mocno przetworzony jest pokarmem, którego w żadnym wypadku nie powinno się podawać ptakom. Jego spożycie może doprowadzić do chorób układu pokarmowego, a w niektórych wypadkach nawet do śmierci zwierzęcia.

Wiele osób traktuje ptaki jak "śmietnik". Wyrzuca im niezjedzone resztki bez zastanowienia nad tym, czy jest to odpowiedni dla nich pokarm. W większości przypadków nie jest. Bardziej im szkodzi niż pomaga przetrwać chłodniejsze dni.

Przykładowo popularny chleb to zagrożenie dla zdrowia i życia ptaków, ale i dla całego ekosystemu. Chleb, którego ptaki nie zdążą zjeść tonie. Następnie gnije i rozkłada się w zbiorniku wodnym.

Portal Ekologia, powołując się na informacje opublikowane przez " The Canal and River Trust" podaje, że rozkładający się w wodzie chleb "powoduje nadmierny rozkwit glonów na powierzchni zbiorników wodnych, które pochłaniają tlen, gniją i wydzielają toksyny groźne dla ryb". Brzmi naprawdę groźnie.

Prof. dr hab. Przemysław Busse, ornitolog i inicjator Akcji Bałtyckiej (programu obrączkowania ptaków) tłumaczy, w jaki sposób dokarmiać ptaki i czemu temat wciąż budzi tyle emocji.

Busse zwraca uwagę na dwie sytuacje związane z dokarmianiem ptaków. Pierwsza odnosi się do zdarzeń typu klęski żywiołowej. W takim przypadku warto rozsądnie pomagać ptakom.

- Ratujmy, choć w warunkach naturalnych katastrofy się zdarzają, a gatunki nie giną, np. przyleciały wiosną jaskółki, a tu nagle na dużym obszarze spadł śnieg (przykład sprzed lat ze Szwajcarii) - jaskółki dosłownie padały, a ludzie je zbierali i ogrzewali - wiele przez to przeżyło. Inny przykład - w czasie ciepłej zimy wiele ptaków wodnych i nie tylko (lokalnych i migrujących) pozostało w Polsce, a tu nagle -25°C mrozu - ratujmy, dokarmiajmy – zaznacza Busse.

Druga sytuacja odnosi się do warunków przeciętnych, naturalnych. Profesor zwraca uwagę, że tutaj pojawia się poważny dylemat "dokarmiać – nie dokarmiać".

- Z jednej strony, emocjonalne: "biedne ptaszki, zima, chłód, głód (mniejsza dostępność pokarmu naturalnego), tak chętnie korzystają z dokarmiania!". Więc kupujemy słonecznik, słoninę, rzucamy chleb i resztki ze stołu... jest na to moda, więc obroty handlu pożywieniem dla ptaków rosną, ruch w karmnikach coraz większy, a my jesteśmy szczęśliwi, bo wśród "ochroniarzy" panuje przekonanie, że im więcej, tym lepiej.

Tymczasem, ten kij ma dwa końce: w przyrodzie, przy zakłócanym przez nasze dokarmianie mechanizmie selekcji, zaczynają przeżywać osobniki coraz słabsze i słabsze - jest ich coraz więcej, ale np. pasożyty, ptasia grypa, czy inne choroby - całkiem normalne w standardowej populacji - spowodują epidemie czy nawet pandemie (to nie czarnowidztwo, to pewność!) i co wtedy? Wtedy słaba genetycznie populacja gwałtownie się załamuje, a my się dziwimy: "co się stało? - trzeba chronić!". A tymczasem to nasza szczodrość w dokarmianiu zaszkodziła. We wszystkim potrzebny jest umiar i rozsądek! – uważa Busse.

Czy w związku z tym powinniśmy dokarmiać ptaki? Zdaniem profesora możemy, ale powinniśmy zaczynać wcześnie i robić to bardzo umiarkowanie. Dzięki temu nie zaszkodzimy tak bardzo przyrodzie.

- Nie zatrzymamy ptaków wędrujących, które bez dokarmiania poleciałyby dalej, np. rudzik poleci do Francji, gdzie normalnie by przeżył, a u nas w styczniu prawie na pewno zginie. Te ptaki, które u nas zostają, będą znały karmnik, jako pewną możliwość żerowania, ale się od niego nie uzależnią i tylko kiedy trwoga (bo owe -25°C, śnieg i oblodzenie), to do karmnika – podkreśla ornitolog.

Co w takim razie podawać ptakom? Centrum Promocji Ekorozwoju na swoim Facebook'u opublikowało krótki poradnik, co robić a czego unikać. Wynika z niego kilka podstawowych zasad. Przede wszystkim nie należy dokarmiać ptaków chlebem, nie powinno się wrzucać pokarmu do wody, a karmniki ustawiać z daleka od zagrożeń, ale w widocznych miejscach, które pozwalają na wzbicie się do lotu. Podobne zalecenia przedstawia prof. Busse.

- Nie karmimy spleśniałymi odpadkami, ale suchymi ziarnami - słonecznik, konopie, chwasty (np. odpady po czyszczeniu zbóż, ale nie same zboża), suszone owoce jagodowe (np. jarzębina), tłuste odpady mięsne lub słonina w czasie mrozów (lepsze niż tłuszcze, takie jak margaryna), jabłka dla kosów - wylicza.

Rozważając dokarmianie ptaków, należy więc zachować umiar i rozsądek. Pamiętać, że nie zawsze ingerencja człowieka jest najlepszym z możliwych rozwiązań.

- Pomóżmy w potrzebie, ale nie zastępujmy Matki Natury - ona wie najlepiej, kogo wtedy wyeliminować tak, by populacja przetrwała – apeluje Busse.