Tak rozpadają się kontynenty. Dzieje się to w Turcji

Badanie prastarych strumieni lawy, które stwardniały a następnie pękły wzdłuż uskoku Tuz Gölü w Turcji dostarczyło naukowcom nowych wskazówek dotyczących zmian zachodzących w ruchach tektonicznych. Tym samym badania te pogłębiły wiedzę na temat zagrożeń związanych z trzęsieniami ziemi.

Strefa uskoku Tuz Gölü to formacja geologiczna rozciągająca się na ponad 200 kilometrów i widoczna z kosmosu. Naukowcy z Uniwersytetu Curtin odkryli, że stopniowo ona się poszerza. To powolne rozdzielanie się daje rzadką okazję do obserwacji sił kształtujących skorupę ziemską w miejscu styku płyt tektonicznych.

– Badanie po raz pierwszy potwierdza, że ​​uskok Tuz Gölü jest uskokiem ekstensjonalnym, co oznacza, że ​​lądy po obu stronach oddalają się od siebie, a nie przesuwają się na boki, jak wcześniej sądzono – powiedział prof. Axel Schmitt z John de Laeter Centre i School of Earth and Planetary Sciences w Curtin University.

– Nasze odkrycia jednoznacznie wskazują, że uskok rozsuwa się w tempie około jednego milimetra rocznie, a nie przesuwa się na boki – dodał.

Badacze wykorzystali połączenie teledetekcji, mikrosondy jonowej oraz datowań helu w ośrodku WATCH. Dzięki temu określili wiek przepływów lawy z wulkanu Hasandağ i zmierzyli ich przemieszczenie po kolejnych wstrząsach.

– Poprzez pomiar uranu, toru i helu w cyrkonie możemy dokładnie określić, kiedy strumienie lawy wybuchły, rozlały się przez uskok, a następnie ostygły – wyjaśnił dr hab. Martin Danišík z Curtin. Te mikroskopijne kryształy zadziałały jak naturalne zegary geologiczne, zapisując historię deformacji.

Jak podkreśliła ekspertka teledetekcji Janet Harvey z John de Laeter Centre, ruchy na Tuz Gölü są rzadsze niż na szybkich granicach płyt w północnej i wschodniej Turcji. Dlatego analiza rzeźby terenu uzupełnia skąpy katalog współczesnych trzęsień ziemi.

– Uskok leży w strefie oddziaływania płyt euroazjatyckiej, arabskiej i afrykańskiej. Śledząc jego ruchy, lepiej rozumiemy, jak rozkładają się naprężenia podczas kolizji kontynentów – zaznaczyła Harvey. To wnioski ważne także dla innych pasm kolizyjnych, m.in. wzdłuż łuku Alpy–Himalaje.

Autorzy podkreślają, że nowe dane pomagają udoskonalać globalne modele deformacji kontynentalnej i lepiej oceniać zagrożenia sejsmiczne w środkowej Anatolii.