Zagadka pochodzenia hobbitów z Flores. To najmniejszy z naszych krewnych

W 2003 roku w jednej z jaskiń znajdujących się na należącej do Indonezji wyspie Flores odkryto szczątki wymarłego gatunku hominida nazwanego Homo floresiensis. To najmniejszy z naszych krewnych. Naukowcy uważają, że osiągał zaledwie około metra wysokości. Z racji jego niskiego wzrostu gatunek ten określany jest również jako hobbit z Flores.

Odkrycie kości w jaskini Liang Bua na Flores zaskoczyło środowisko naukowe. Badacze przez długi czas zastanawiali się, czy mają do czynienia ze szczątkami nieznanego dotychczas gatunku hominida, czy ze skarłowaciałym przedstawicielem innego z naszych krewnych. Ostatecznie okazało się, że to najmniejszy z naszych starożytnych przodków.

W jaskini Liang Bua odnaleziono niemal kompletny szkielet kobiety oraz szczątki ośmiu innych przedstawicieli tego gatunku. Datowanie wskazało, że liczą one około 50 tys. lat. Wiadomo, że w tym czasie Homo sapiens był już zadomowiony w Australii, a Homo erectus żył jeszcze wcześniej kilkaset kilometrów dalej na wyspie Jawa. Być może przedstawiciele tych gatunków dotarli na wyspę i spotkali drobnych hobbitów. Całkiem możliwe, że byli odpowiedzialni za ich wyginięcie.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

W 2014 roku w innej części wyspy odkryto zęby, fragment szczęki i kamienne narzędzia sprzed 700 tys. lat, które wydawały się również należeć do Homo floresiensis. Jednak te części ciała nie są najlepsze do określenia wzrostu osobnika, do którego należały. Ale niedawno naukowcy znaleźli trzy nowe skamieniałości hobbitów z tego samego okresu. Wśród nich jest najmniejsza kość ramienna, jaką kiedykolwiek znaleziono. Choć częściowa, jest bardzo ważna i rzuca nowe światło na pochodzenie Homo floresiensis.

W badaniach, które ukazały się na łamach pisma "Nature Communications", naukowcy wykazali, że hobbici prawdopodobnie pochodzili od Homo erectus i swoje nikłe rozmiary wyewoluowali stosunkowo krótko po przybyciu na wyspę Flores.

Badania wykazały, że maleńka kość ramienna znaleziona na stanowisku Mata Menge pochodzi od osoby dorosłej. Mata Menge znajduje się około 75 kilometrów od jaskini Liang Bua. To słabo zaludnione trawiaste tereny wyspy. To tam w 2014 odkryto zęby i fragmenty szczęki Homo floresiensis. Należały one do co najmniej trzech osobników o szczękach i zębach nieco mniejszych niż Homo floresiensis, co sugeruje, że małe rozmiary ciała wyewoluowały wcześnie w historii hominidów z Flores. W toku badań niektóre ze znalezionych zębów uznano za formę pośrednią między wczesnym Homo erectus a Homo floresiensis, ale z powodu małej liczby okazów nie było do końca jasne, do którego gatunku należały.

Nowo odkryte kości pozwalają rozwiązać zagadkę pochodzenia hobbitów z Flores, zwłaszcza dolna połowa kości ramiennej. Należała do dorosłego osobnika. Na podstawie szacowanej długości kości zespół był w stanie obliczyć wysokość ciała tego hobbita na około 100 cm. To około 6 cm mniej niż szacowana wysokość ciała szkieletu z jaskini z Liang Bua.

- Ta kość ramienna dorosłego osobnika sprzed 700 tys. lat jest nie tylko krótsza od Homo floresiensis, jest to najmniejsza kość ramienna hominida znana z zapisu kopalnego - powiedział profesor Adam Brumm z Australian Research Centre for Human Evolution na Griffith University, współautor publikacji. - Ten bardzo rzadki okaz potwierdza naszą hipotezę, że przodkowie Homo floresiensis byli niezwykle mali pod względem wielkości ciała. Niewielkie proporcje tej kości kończyny wyraźnie pokazują, że wcześni przodkowie hobbitów byli jeszcze mniejsi, niż do tej pory sądziliśmy – dodał.

Kości ze stanowiska Mata Menge stanowią łącznie 10 okazów kopalnych i pochodzą od co najmniej czterech osobników, w tym dwójki dzieci. Wszystkie są bardzo podobne anatomicznie do Homo floresiensis z Liang Bua i można je uznać za starszą odmianę tego tego gatunku.

Jednakże, chociaż okazy te należały do bezpośrednich przodków hobbitów z Liang Bua, ta wcześniejsza forma miała mniej wyspecjalizowane uzębienie. Ponadto, naukowcy przekonują, że z maleńkiej kości ramiennej wynika, iż ekstremalna redukcja rozmiarów ciała nastąpiła na wczesnym etapie historii hominidów z Flores.

- Historia ewolucyjna hobbitów z Flores jest nadal w dużej mierze nieznana — powiedział profesor Brumm. - Jednak nowe skamieliny zdecydowanie sugerują, że historia hobbita rzeczywiście zaczęła się, gdy grupa wczesnych azjatyckich przedstawicieli Homo erectus w jakiś sposób została odizolowana na tej odległej indonezyjskiej wyspie, być może milion lat temu, i z czasem przeszła drastyczną redukcję rozmiarów ciała - dodał.

- Skamieniałości z Mata Menge wykazały, że niezwykle mały rozmiar ciała Homo floresiensis ewoluował w ciągu pierwszych 300 tys. lat ich historii na wyspie… a następnie utrzymywał się przez ponad 600 tys. lat. Dlaczego tak się stało? To trudne pytanie – przyznał Yousuke Kaifu z Uniwersytetu Tokijskiego, współautor badania.

Badacze wskazują na zjawisko karłowacenia wyspowego, w którym gatunki zmniejszają swoje rozmiary, gdy żyją w izolowanych lokalizacjach. To znany trend ewolucyjny. Prawdopodobnie wynika z ograniczonych zasobów na wyspie. Duże rozmiary ciała są potrzebne do walki z drapieżnikami, ale gdy ten czynnik nie występuje, wydaje się, że ewolucja promuje mniejsze rozmiary. W Liang Bua naukowcy znaleźli też szczątki Stegodona, wymarłego krewnego słoni o wzroście zaledwie 1,5 metra, czyli 30 proc. jego wielkości na kontynencie.

Źródło:Griffith University, Nature, Science