W Bałtyku odkryto nowy, drapieżny gatunek śledzia

Śledź atlantycki i śledź bałtycki to ryby o dużym znaczeniu dla ekosystemów północnego Oceanu Atlantyckiego i Morza Bałtyckiego. Odżywiają się planktonem, małymi skorupiakami oraz larwami ryb. Są ważnym ogniwem łańcucha pokarmowego i znajdują się w menu większych ryb, ptaków morskich, ssaków morskich i ludzi. W nowych badaniach, które ukazały się na łamach pisma "Nature Communications" (DOI: 10.1038/s41467-024-55216-8) naukowcy z Uniwersytetu w Uppsali w Szwecji odkryli nieznany dotąd drapieżny gatunek śledzia.

W niedawnych badaniach szwedzcy naukowcy odkryli nieznaną dotąd, odrębną genetycznie populacje drapieżnych śledzi w Morzu Bałtyckim. Jak wskazują w publikacji, już Karol Linneusz, który położył podwaliny pod współczesną taksonomię i był również związany z Uniwersytetem w Uppsali, w XVIII wieku zdefiniował śledzia bałtyckiego jako podgatunek śledzia atlantyckiego.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Śledź bałtycki jest znacznie mniejszy i ma mniej tłuszczu niż śledź atlantycki. Wcześniejsze badania naukowców z Uniwersytetu w Uppsali pokazały, że śledź dzieli się na szereg ekotypów, które wykazują adaptacje genetyczne związane na przykład z warunkami klimatycznymi, zasoleniem czy preferowanym sezonem tarła.

Na drapieżnego śledzia zwrócił uwagę naukowców rybak. Mówił on, że na północny wschód od Uppsali istnieje specjalny rodzaj śledzia, "który zawsze odbywa tarło tuż przed środkiem lata i jest tak duży jak śledź atlantycki", a zatem znacznie większy niż pospolity planktonożerny śledź bałtycki.

– Kiedy dowiedziałem się, że miejscowi wiedzą o konkretnej populacji bardzo dużych śledzi bałtyckich, które zawsze odbywają tarło w tym samym rejonie rok po roku, postanowiłem pobrać próbki i zbadać ich konstytucję genetyczną. Teraz wiemy, że jest to genetycznie unikalna populacja, która musiała ewoluować przez setki, jeśli nie tysiące lat w Morzu Bałtyckim – mówi Leif Andersson z Uniwersytetu w Uppsali.

Po dokładnych analizach naukowcy odkryli kilka ciekawostek dotyczących drapieżnego śledzia. Dostrzegli, że duże śledzie bałtyckie miały uszkodzone skrzela. Planktonożerne śledzie bałtyckie wykorzystują skrzela do filtrowania planktonu, ale te drapieżne muszą walczyć o zdobycz i prawdopodobnie stąd obserwowane uszkodzenia. Badacze wskazują, że mogły one powstać podczas polowań na pokryte kolcami cierniki.

Innym ciekawym odkryciem było to, że duże śledzie miały znacznie wyższą zawartość tłuszczu i znacznie mniej toksyn, co może mieć znaczenie dla konsumentów. Co więcej, badacze ustalili też, że drapieżne śledzie mają znacznie szybszy wskaźnik wzrostu.

Dalsze analizy, w tym sekwencjonowanie genomu kilku śledzi z różnych części Bałtyku wykazały, że istnieją co najmniej dwie odrębne subpopulacje śledzi żywiących się rybami. – Nasza analiza genetyczna pokazuje, że w Morzu Bałtyckim istnieją co najmniej dwie odrębne subpopulacje śledzi rybożernych – jedna występuje na północ, a druga na południe od Sztokholmu – mówi Jake Goodall z Uniwersytetu w Uppsali.

Jednym z interesujących pytań jest, dlaczego śledzie żywiące się rybami ewoluowały w Morzu Bałtyckim, skoro nie ma dowodów na ich obecność w Oceanie Atlantyckim. Morze Bałtyckie jest stosunkowo młodym zbiornikiem wodnym, który istnieje zaledwie od około ośmiu tys. lat i powstał po ostatnim okresie zlodowacenia. Tylko ograniczona liczba ryb morskich była w stanie skolonizować słonawe Morze Bałtyckie, gdzie zasolenie wynosi od 2 do 10 promili w porównaniu z około 35 promilami w Oceanie Atlantyckim.

– Stawiamy hipotezę, że śledzie bałtyckie żywiące się rybami ewoluowały z powodu braku konkurencji ze strony innych ryb drapieżnych, na przykład makreli i tuńczyka, które nie występują tam, gdzie występują śledzie żywiące się rybami. Zatem śledzie te eksploatują niewykorzystane zasoby pożywienia w Morzu Bałtyckim – wyjaśnia Andersson.

Źródło: Uppsala University, fot. Ulf Bergström/SLU/ CC BY