Szympansy same poszukują leków. Zwierzęta mogą pomóc nam odkryć nowe specyfiki

Od lat naukowcy gromadzą dowody prób leczenia się zwierząt za pomocą różnorakich roślin. Szympansy i niektóre inne gatunki połykają liście różnych drzew, aby mechanicznie oczyścić jelita z pasożytów. Szympansy łapią też małe, skrzydlate owady, wkładają je do ust w celu przeżucia i nakładają je na otwarte rany, jako formę pierwszej pomocy (więcej na ten temat w tekście: Medycyna według szympansów. Przeżute owady na otwarte rany). Niedawno zaobserwowano samca orangutana sumatrzańskiego, który samodzielnie przygotował sobie z przeżutych liści i łodyg lek na ranę. Z kolei delfiny ocierają się o antybakteryjne korale i gąbki, aby leczyć infekcje skóry.

Wiele roślin wytwarza związki, które mają działanie przeciwzapalne i antybakteryjne. W nowych badaniach naukowcy przekonują, że szympansy wydają się wyszukiwać takie właśnie rośliny w celu leczenia swoich dolegliwości. Do takich wniosków doszli poprzez połączenie obserwacji żyjących na wolności zwierząt z testami farmakologicznymi spożywanych przez nie roślin.

Rezultaty oraz opis badań ukazał się na łamach pisma "PLoS ONE" (DOI: 10.1371/journal.pone.0305219).

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Na potrzeby badań autorzy publikacji monitorowali zdrowie i zachowania żywieniowe szympansów z dwóch populacji w rezerwacie Budongo Central Forest w Ugandzie. Spędzili cztery miesiące w każdej z dwóch społeczności szympansów. Dokładne podglądanie zwierząt było możliwe, bo szympansy z rezerwatu są przyzwyczajone do obecności ludzi.

Spośród 170 szympansów w obu społecznościach obserwatorzy wytypowali 51 osobników cierpiących na infekcje bakteryjne i stany zapalne, na co wskazywał nieprawidłowy skład ich moczu, biegunka, ślady pasożytów lub widoczne rany. Przez 10 godzin dziennie podążali za chorymi szympansami po lesie, notując, jakie rośliny zjadają i kiedy, a w szczególności, czy zwierzęta wychodzą poza swoje dawno ustalone ścieżki, aby znaleźć i zjeść rośliny, które nie są częścią ich zwykłej diety.

Międzynarodowy zespół naukowców przetestował próbki wszystkich roślin zjadanych przez chore szympansy pod kątem ich właściwości. Podczas prac uczeni zidentyfikowali 13 roślin, których szympansy wydawały się szukać tylko wtedy, gdy cierpiały na problemy zdrowotne. Uczeni przeanalizowali również literaturę naukową pod kątem doniesień o zastosowaniu zidentyfikowanych roślin w lokalnej medycynie. Okazało się, że 11 z 13 roślin było stosowanych przez lokalnych uzdrowicieli.

Co więcej, wydaje się, że szympansia medycyna działa. W przypadku wszystkich 51 chorych szympansów samoleczenie odniosło skutek. - Każdy osobnik wyzdrowiał i to stosunkowo szybko - powiedziała Elodie Freymann z Uniwersytetu Oksfordzkiego, główna autorka badania.

Badania laboratoryjne ekstraktów z 13 gatunków roślin wykazały, że 88 procent z nich hamowało wzrost bakterii patogennych, w tym sześciu szczepów zaliczanych do tzw. grupy ESKAPE. To zbiór lekoopornych bakterii, które są zdolne do ucieczki przed działaniem dostępnych obecnie antybiotyków. Patogeny z tej grupy są wysoce wirulentne i do tego posiadają liczne mechanizmy oporności na leki przeciwdrobnoustrojowe, co sprawia, że są poważnym zagrożeniem.

- Po spędzeniu miesięcy w terenie na obserwowaniu zachowań szympansów, które doprowadziły nas do konkretnych gatunków roślin, ekscytujące było przeanalizowanie wyników farmakologicznych i odkrycie, że wiele z tych roślin wykazywało wysoki poziom bioaktywności – powiedziała Freymann.

Najsilniejszą aktywność przeciwdrobnoustrojową wykazał ekstrakt z martwego drewna gatunku Alstonia boonei. To duże drzewo liściaste. Według badaczy roślina ta jest dobrze znana ze swoich właściwości leczniczych w całej Afryce Wschodniej, gdzie jest "powszechnie stosowana w przypadku różnych problemów rozrodczych, bakteryjnych i żołądkowo-jelitowych, a także w przypadku ukąszeń węży, astmy i zawrotów głowy".

Podczas obserwacji zauważono, że wiele szympansów spożywało martwe drewno tego drzewa, najwyraźniej w celu leczenia infekcji pasożytniczych, takich jak tasiemiec. W jednym przypadku naukowcy zaobserwowali, że osobnik cierpiący na biegunkę zapuszczał się poza bezpieczne terytorium grupy, aby zjeść niewielką ilość drewna z Alstonia boonei.

Analizy pokazały także, że kora i żywica drzewa z gatunku Khaya anthotheca są bardzo silnymi inhibitorami patogenów, takich jak bakterie E. coli i E. faecium, które powszechnie powodują choroby u ludzi i stają się coraz bardziej oporne na leczenie. Autorzy badania zaobserwowali co najmniej trzy ranne szympansy spożywające elementy tego drzewa – prawdopodobnie w celu zapobiegania infekcji. Z kolei inny osobnik cierpiący na uporczywy kaszel spożywał korę tego drzewa.

Jedna trzecia wszystkich analizowanych ekstraktów roślinnych wykazywała również właściwości przeciwzapalne, a jednym z najsilniejszych był ekstrakt z liści paproci z gatunku Christella parasitica. Co ciekawe, jedyny szympans, którego naukowcy widzieli jedzącego tę paproć, miał zranioną rękę, co skłoniło ich do spekulacji, że roślina może pomóc w zmniejszeniu bólu i obrzęku.

Wyniki analiz sugerują, że szympansy szukają konkretnych roślin ze względu na ich właściwości lecznicze. Badanie jest jednym z pierwszych, które dostarcza zarówno behawioralnych, jak i farmakologicznych dowodów na korzyści lecznicze dla dzikich szympansów wynikające z odżywiania się korą i martwym drewnem.

Ponieważ oporność na antybiotyki jest obecnie jednym z głównych globalnych kryzysów zdrowotnych, Freymann sugeruje, że obserwowanie praktyk medycznych szympansów może pomóc nam opracować nowe i skuteczniejsze leki przeciwko opornym patogenom. - Nasze badanie podkreśla wiedzę medyczną, jaką można uzyskać, obserwując inne gatunki na wolności. Podkreśla też pilną potrzebę zachowania tych leśnych aptek dla przyszłych pokoleń — powiedziała.

Twórz treści i zarabiaj na ich publikacji. Dołącz do WP Kreatora