Pierwsze takie zdjęcie komety 3I/ATLAS. Naukowcy wykryli promienie X 

Międzynarodowa grupa naukowców wykorzystała kosmiczny teleskop XRISM do przyjrzenia się międzygwiezdnej komecie 3I/ATLAS, która minęła Słońce i zmierza ku zewnętrznym rejonom Układu Słonecznego. W toku obserwacji, naukowcom udało się zarejestrować słabe, ale wyraźne promieniowanie rentgenowskie emitowane przez ten nietypowy obiekt. To pierwszy przypadek, gdy taki sygnał wykryto w obiekcie międzygwiezdnym, co stanowi swoisty przełom w badaniach tych niezwykłych ciał niebieskich.

Emisja promieniowania rentgenowskiego była do tej pory kojarzona głównie z obiektami o wysokiej energii, jak gorące gwiazdy czy czarne dziury. Jednak od 1996 r., dzięki obserwacjom komety Hyakutake, wiemy, że także komety mogą emitować promieniowanie tego typu. Nie powinno zatem dziwić, że w przypadku każdego z trzech dotychczas odkrytych obiektów międzygwiezdnych, naukowcy poszukiwali takiego promieniowania. Dopiero jednak 3I/ATLAS okazał się jego źródłem.

Kometa 3I/ATLAS różni się od swoich poprzedniczek, takich jak 1I/'Oumuamua i 2I/Borisov. Według naukowców jest ona szybsza, starsza, bardziej aktywna i prawdopodobnie większa od dotychczas odkrytych przybyszów spoza Układu Słonecznego. Nowe obserwacje sugerują, że 3I/ATLAS przewyższa je również pod względem aktywności promieniowania rentgenowskiego.

Mechanizm emisji tego promieniowania wiąże się bezpośrednio z interakcją plazmy słonecznej z atmosferą komety, zwaną komą. W wyniku zderzenia cząstek plazmy z gazami w otoczce komety dochodzi do wybijania elektronów, które z kolei emitują promieniowanie o bardzo wysokiej energii. Proces ten odbywa się mimo niskiej temperatury komety, ponieważ wzbudzone elektrony osiągają temperatury rzędu milionów stopni.

XRISM zebrał dane w dniach 26-28 listopada 2025 r., uzyskując łącznie 17 godzin efektywnej ekspozycji. Analiza wskazuje na rozległą, słabą poświatę rentgenowską, rozciągającą się na odległość około 400 tys. kilometrów. W danych wyraźnie obecne są także sygnały charakterystyczne dla węgla, azotu i tlenu, których pochodzenia nie można wyjaśnić naturalnym tłem lub atmosferą Ziemi.

Dotychczasowe trudności w obserwacjach tego typu wynikały z niekorzystnego położenia komety na niebie: przez większość czasu 3I/ATLAS znajdowała się zbyt blisko Słońca, by można ją było bezpiecznie śledzić za pomocą teleskopów rentgenowskich. Dopiero niedawno konfiguracja Ziemia-Słońce-3I/ATLAS umożliwiła przeprowadzenie dokładnych obserwacji. Teraz planowane są kolejne analizy i obserwacje przy użyciu innych teleskopów, szczególnie gdy kometa zbliży się bardziej do Ziemi.