Niezwykła mapa Drogi Mlecznej. Po raz pierwszy odwzorowano, co dzieje się na jej obrzeżach

Pracujące od 2013 kosmiczne obserwatorium ESA Gaia zajmuje się mapowaniem Drogi Mlecznej z najdrobniejszymi szczegółami. W serii nowych artykułów opublikowanych w Astronomy & Astrophysics astronomowie opisują, że najnowsze dane pozwoliły uzupełnić tę mapę, dzięki czemu możemy zobaczyć najdokładniejszy jak dotąd jej obraz.

Po raz pierwszy badacze byli w stanie zbadać antycentrum galaktyki, czyli kierunku przeciwnego do centrum. Dzięki zebranym danym mają szansę lepiej zrozumieć, jak wyglądała Droga Mleczna w dalekiej przeszłości. Dodatkowo najnowsze dane Gai uzupełniły spis gwiazd Drogi Mlecznej i ich ruch na niebie, dzięki czemu powstał największy dotychczasowy zbiór tych danych. 

Poniżej możecie obejrzeć animowaną mapę galaktyki utworzoną na podstawie najnowszych danych - Gaia Early Data Release 3 (EDR3): 

Gaja to obserwatorium kosmiczne Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), wystrzelone w 2013 roku i mające działać do ok. 2022. Jego działanie opiera się na astrometrii, czyli mierzeniu pozycji, odległości i ruchu gwiazd. 

Gaia została wystrzelona przez Arianespace przy użyciu rakiety Sojuz ST-B z górnym stopniem Fregat-MT z Ensemble de Lancement Soyouz w Kourou w Gujanie Francuskiej 19 grudnia 2013.

Obserwatorium Gaia składa się z trzech głównych instrumentów: 

• instrument astrometryczny (Astro) precyzyjnie określa pozycje wszystkich gwiazd jaśniejszych niż 20mag poprzez pomiar ich pozycji kątowej;
• instrument fotometryczny (BP/RP) służy do określania właściwości gwiazd, takich jak temperatura, masa, wiek i skład pierwiastkowy;
• spektrometr prędkości radialnej (RVS) służy do określania prędkości ciał niebieskich wzdłuż linii wzroku poprzez rejestrację widm o wysokiej rozdzielczości w paśmie widmowym 847–874 nm (linie pola jonów wapnia).

Misja ma na celu zbudowanie jak dotąd największego i najbardziej precyzyjnego katalogu kosmosu 3D, jaki kiedykolwiek powstał. Podobne badania można by wykonywać na Ziemi, jednak pozycja, w jakiej znajduje się Gaia zapewnia teleskopowi możliwość prowadzenia niezakłóconych pomiarów. 

Gaia krąży po pętli wokół punktu Lagrangianu L2 Słońce-Ziemia, grawitacyjnie stabilnej przestrzeni utworzonej przez interakcje między dwoma ciałami. Stamtąd dokładnie bada gwiazdy w Drodze Mlecznej, monitorując każdy z obiektów nawet 70 razy. Obserwuje, m.in. jak pozycje gwiazd wydają się zmieniać w stosunku do bardziej odległych gwiazd. Dzięki temu oblicza odległość poszczególnych gwiazd. 

Najnowsze dane zaktualizowały mapę Drogi Mlecznej, opisując do 1,8 mld obiektów. Według ESA oznacza to wzrost o 100 mln i w porównaniu z danymi z 2018 roku. Statek kosmiczny ma wystarczającą ilość paliwa mikro-napędowego, aby działać do około listopada 2024 r., ale w czasie badań okazało się, że nie ulega zużyciu tak szybko, jak przewidywano, więc jego misja może zostać przedłużona