Joga i kawa nas odmładzają. To pierwsze takie badania w Polsce

Projekt EPIGENOM, który rozpoczął się w 2019 roku, koncentruje się na badaniu związku między zmianami epigenetycznymi, czyli chemicznymi modyfikacjami DNA, a stylem życia i tempem starzenia. "Jednym z naszych głównych celów było przeprowadzenie szeroko zakrojonej analizy zegarów epigenetycznych w populacji polskiej" - wyjaśniła dr hab. Ewelina Pośpiech z Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Badanie zegarów epigenetycznych przeprowadzono na około tysiącu próbek, co stanowiło pierwsze tego typu badanie na tak dużą skalę w Polsce. Dr Pośpiech zauważyła, że w ostatnich latach coraz częściej sugeruje się, że inwestowanie w odmłodzenie populacji jest bardziej opłacalne niż wydatki na leczenie chorób. "Nie jest tajemnicą, że od wielu lat interesujemy się mechanizmami leżącymi u podstaw starzenia się, ale aby obiektywnie analizować ten proces, musimy mieć dobre biomarkery starzenia, które kompleksowo powiedzą nam, w jaki sposób się starzejemy" - dodała.

Dr Pośpiech podkreśliła, że wiek chronologiczny jest jedynie przybliżoną miarą procesów starzenia. Tempo starzenia się osób w tym samym wieku metrykalnym może znacznie się różnić, a ich podatność na rozwój chorób związanych z wiekiem może być zupełnie inna.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

"Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich 10 lat wykazały, że nasze starzenie jest ściśle związane z metylacją DNA. Jest to rodzaj zmienności epigenetycznej, inny niż zmiana sekwencji nukleotydów w genomie, o której najczęściej mówimy. Chodzi tutaj o zmienność polegającą na chemicznych modyfikacjach nukleotydów, zwłaszcza cytozyny" - wyjaśniła dr Pośpiech.

Metylacja, jak dodała, zależy od naszego stylu życia i nawyków. Zaznaczyła, że metylacja może być odwracalna, co oznacza, że nigdy nie jest za późno na zmianę stylu życia i realne wpływanie na procesy starzenia.

Omawiając wyniki badania, dr Pośpiech wskazała, że naukowcy potwierdzili dostępne w literaturze informacje, m.in. że mężczyźni starzeją się szybciej niż kobiety. "Wykazaliśmy, że biologicznie mężczyźni są starsi od kobiet o średnio około dwóch lat. Potwierdziliśmy również, że najważniejszym obecnie znanym czynnikiem starzenia się epigenetycznego jest palenie papierosów, które bardzo negatywnie wpływa na nasze zdrowie. Zauważyliśmy, że palący są biologicznie o około cztery lata starsi niż niepalący" - powiedziała.

Dr Pośpiech podkreśliła również, że to pierwsze na świecie badania, które wykazały, że joga, techniki relaksacyjne i medytacja mają bardzo pozytywny wpływ na epigenetyczne odmłodzenie. Dodała, że podobny efekt ma również regularna aktywność fizyczna.

"Innym czynnikiem, który działa w ten sposób, a który wywołuje niezwykle duży entuzjazm, jest picie kawy. Oczywiście, należy zachować ostrożność przy interpretacji tych wyników, ponieważ jest to kwestia indywidualna, zależna od stanu zdrowia i ilości spożywanej kawy. Najkorzystniejszy wpływ na odmłodzenie wykazaliśmy u osób pijących od jednej do trzech filiżanek kawy dziennie" - powiedziała dr Pośpiech.

Naukowcy odkryli również, że spożywanie dużej ilości mięsa przyspiesza proces starzenia, ale jednocześnie zauważyli, że długość snu ma ogromne znaczenie dla zmniejszenia ryzyka śmiertelności.

"Należy mieć świadomość, że do pewnego stopnia to, jak się starzejemy epigenetycznie, zależy od naszych genów. Tempo starzenia jest więc wynikiem naszego stylu życia i, jak mówi się potocznie, 'dobrych' lub 'złych' genów. W naszym projekcie zidentyfikowaliśmy zupełnie nowe geny wpływające na starzenie" - zaznaczyła dr Pośpiech.

Podkreśliła, że wyniki prowadzonych badań mają zastosowanie w diagnostyce i ocenie ryzyka rozwoju chorób, a także w interwencjach klinicznych. "Jeśli dobrze poznamy, w jaki sposób nasz styl życia wpływa na nasze zdrowie i na starzenie epigenetyczne, możemy traktować pacjenta w sposób spersonalizowany i lepiej ukierunkować jego leczenie, a także proponować programy leczenia mające na celu poprawę jakości życia" - wyjaśniła. Badania są również istotne dla kryminalistyki, ponieważ mogą pomóc w uzupełnieniu genetycznego portretu sprawcy przestępstwa.

Badania prowadzone są w ramach projektu EPIGENOM "Analiza epigenomu w celach dochodzeniowo-śledczych – zwiększenie możliwości identyfikacyjnych i wykrywczych badań DNA – zwiększenie możliwości analizy metylacji DNA i epigenomu w kryminalistyce i diagnostyce". Konsorcjum realizujące projekt składa się z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji w Warszawie, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, Uniwersytetu Łódzkiego i AIS.PL Sp. z o.o.