II wojna światowa. Czy niemieckie czołgi były tak dobre, jak się o nich mówi?

Pierwszy seryjnie produkowany czołg III Rzeszy był lekką, 6-tonową maszyną o bardzo słabym opancerzeniu (zaledwie 15 mm) i symbolicznym uzbrojeniu w postaci dwóch karabinów maszynowych.

Maszyny tego typu posłużyły przede wszystkim do zebrania doświadczeń, zarówno w przypadku konstruktorów, jak i – przede wszystkim – dowódców. Pomogło to im w opracowaniu taktyki dla niemieckiej broni pancernej. Podczas kampanii wrześniowej stanowiły one około połowę niemieckich czołgów i poniosły duże straty. 

Lekki czołg, stanowiący przez pierwsze 3 lata wojny podstawę niemieckich sił pancernych. W porównaniu z poprzednikiem wyposażono go w mocniejsze uzbrojenie w postaci armaty 20 mm, a także nieco grubszy pancerz. Istotną zmianą – wprowadzoną już w czasie produkcji PzKpfw II - było udoskonalenie układu jezdnego maszyny.

Pierwszy z niemieckich czołgów średnich został zaprojektowany – według pierwotnej koncepcji – jako maszyna przeznaczona do walki z czołgami przeciwnika. W 1939 r. maszyny tego typu były uzbrojone w armatę 37 mm, a przy masie sięgającej 20 ton miały pancerz czołowy o grubości do 30 mm.

Podczas kampanii wrześniowej Wehrmacht użył zaledwie 98 czołgów tego typu. Na bazie PzKpfw III powstało działo pancerne Sturmgeschütz III – najliczniej (nie licząc transporterów piechoty) produkowany pojazd pancerny III Rzeszy.

Drugi z niemieckich czołgów średnich powstawał jako maszyna przeznaczona przede wszystkim do walki z piechotą, w czym miała pomóc krótkolufowa armata kalibru 75 mm. Z czasem PzKpfw IV doczekał się bardzo głębokich modernizacji, obejmujących m.in. grubszy pancerz, a przede wszystkim znacznie skuteczniejsze uzbrojenie.

Maszyny tego typu stały się podstawą do budowy licznych wyspecjalizowanych konstrukcji, a także wołem roboczym niemieckiej armii – stanowiły podstawę sił pancernych aż do końca II wojny. Podczas kampanii wrześniowej czołgi średnie były jednak bardzo nieliczne – z ok. 2700 czołgów użytych przez Wehrmacht zaledwie 211 stanowiły czołgi PzKpfw IV.

Zajęcie Czechosłowacji bez walki było dla III Rzeszy ogromnym wzmocnieniem gospodarczym i militarnym. Rozbudowany czeski przemysł zbrojeniowy produkował wiele typów nowoczesnego uzbrojenia, w tym udane czołgi. Dwa typy czeskich maszyn zostały wcielone do Wehrmachtu, a produkcję w przejętych zakładach utrzymano.

Pierwszym i starszym z czeskich czołgów był LT vz. 35, który w niemieckiej armii otrzymał nazwę PzKpfw 35(t). 10,5-tonowa maszyna dysponowała działem kalibru 37 mm i pancerzem, sięgającym w najgrubszych miejscach do 25 mm.

Drugim typem czeskich czołgów, przyjętych na uzbrojenie niemieckiej armii, był LT vz. 38. Te nowoczesne i dobrze zaprojektowane maszyny stały się istotnym wzmocnieniem Panzerwaffe. Niemcy utrzymali ich produkcję aż do 1942 roku, a z linii montażowych zjechało w sumie ponad 1400 takich maszyn.

W 1939 roku czołgi tego typu były uzbrojone w 37-mm armatę i chronione pancerzem do 30 mm. Wyróżniały się niezawodnym i dobrze zaprojektowanym napędem i układem jezdnym, dzięki czemu w późniejszym czasie doczekały się licznych modyfikacji, a na ich podwoziach budowano wiele pojazdów innych typów. Niektóre z nich – jak niszczyciel czołgów Hetzer – walczyły do samego końca wojny.

Działo pancerne zbudowane na kadłubie czołgu PzKpfw III było bardzo udanym sprzętem. Maszyny tego typu nie zostały użyte bojowo podczas wojny z Polską, ale w 1939 r. Niemcy dysponowali już kilkoma prototypami, używanymi m.in. podczas testów.

StuG III okazał się bardzo skutecznym sprzętem, łączącym zwartą sylwetkę i dużą siłę ognia z niższymi niż w przypadku czołgów kosztami.

W wielu opracowaniach na temat niemieckich wojsk pancernych powtarzana jest informacja, że aż do 1942 r. Wehrmacht nie dysponował ciężkimi czołgami.

To tylko połowiczna prawda, bo w połowie lat 30. w zakładach Kruppa powstało 5 eksperymentalnych, ciężkich czołgów Neubaufahrzeug. Ich klasyfikacja bazuje na przewidywanej roli i jest dyskusyjna, bo maszyny tego typu były tylko nieznacznie cięższe od PzKpfw III. Czołgi te nie wzięły udziału w wojnie z Polską i nie były produkowane seryjnie, a poszczególne egzemplarze - wykorzystane m.in. w Norwegii - posłużyły do testów uzbrojenia.