Wierzą nawet w największe historyczne bzdury. I pomagają szerzyć prawdę?

Bitwa na Psim Polu, kojarzysz? Nie? Oczywiście, że nie. O tym głośno się nie mówi, bo to niepoprawna politycznie historia. Największa bitwa średniowiecza, ale to Polak pokonał Niemca, więc trzeba przemilczeć. Z Grunwaldem było podobnie. To dzięki Sienkiewiczowi cokolwiek wiemy, inaczej fałszerze historii nie mówiliby i o tym wielkim zwycięstwie. Ale kto wie, co będzie za parę lat. Może i za Grunwald się wezmą? Nasze dzieci nic o tym nie usłyszą, tak jak dziś nie mówi się dużo o bitwie na Psim Polu. A była największa! Sam Gall Anonim o tym pisał.

Mniej więcej na takie wpisy czy “historyczne memy” natknąć się można w internecie. Zwalczaniem kłamstw w sieci zajmuje się między innymi autorka facebookowego profilu “Historyczne bzdury”.

Rozprawia się z przeróżnymi mitami. O Psim Polu i pomijanym przez wieki Grunwaldzie:

O tym, że zabicie prezydenta Narutowicza to działanie Piłsudskiego, który wydał stosowny rozkaz. Albo o tym, że Polska zdobyła Kreml w bitwie:

Większość tego typu “mitów” wynika z niewiedzy. Ktoś coś źle usłyszał, przeczytał od kogoś, kto sam nie wiedział, ale zinterpretował tak, by mu pasowało. I się kręci, bo “zatajone fakty” brzmią sensacyjnie. Właśnie na tej zasadzie działają "fake newsy" - czyli nieprawdziwe informacje, wprowadzające w błąd. To nic, że są zmyślone. Ważne, że szokują.

Co gorsza, historia w internecie sprytnie wykorzystywana jest do ideologicznych celów, podobnie zresztą jak nieprawdziwe informacje na tematy polityczne. I tak dzięki memom można dowiedzieć się o polskim doskonałym samochodzie sprzed lat. Przestał być produkowany, bo rząd postanowił pomóc zagranicznym producentom, których pojazdy się nie sprzedawały. I “zabili własną markę, wspierając obcy kapitał”. Czy ich klony rządzą nami dzisiaj? - zastanawia się autor mema.

Po co kolportować nieprawdę? Bo idealnie wpisuje się w narrację o potędze Polski, która ma wrogów na całym świecie. To “oni” zabijają nasz potencjał. Nic dziwnego, że dzisiaj Unia Europejska nas nie lubi, skoro od lat państwa członkowskie rzucały nam kłody pod nogi.

Historia pomaga wyjaśnić spisek. I dlatego trzeba dopasować ją do “właściwej” wizji. Ale niektóre historyczne kłamstwa zaskakują z innego powodu. Jak to z “pogonieniem” Tuchaczewskiego przez Piłsudskiego:

Po co ktoś to wymyślił? Piłsudski miał mnóstwo ciekawych wypowiedzi, a szczególną popularność zdobywa ostatnio ta wymyślona.

Prawda nie jest ciekawa. Lepiej ją ubarwić, żeby pasowała do myślenia w stylu “tak mi się wydaje”. I właśnie dlatego Lemowi przypisuje się słowa o “idiotach w internecie”, a Kisielewskiemu o tym, że “jesteśmy w dupie i zaczynamy się w niej urządzać”. Mimo że wcale tego nie powiedział.

I co z tego, że ci panowie mieli wiele innych, prawdziwych świetnych powiedzeń. Trzeba je było najpierw wyszukać i sięgnąć do źródeł, a przecież *prościej jest wymyślić. *

Kreatywność kłamstw szokuje. A z drugiej strony nie dziwi, bo przecież właśnie taki jest internet. Fałszywe informacje co chwila są udostępniane przez tysiące osób na całym świecie. Kłamie się na temat polityków, na temat szczepionek, na temat katastrof, to dlaczego nie manipulować historią? Wszystko ma pasować do “naszego” światopoglądu.

Można zżymać się, że rośnie pokolenie, które wiedzę historyczną czerpie z memów czy filmów na YouTubie. Może i są podane w atrakcyjnej formie, ale nie zawsze przedstawiane są tam fakty. Tylko czy kiedyś rzeczywiście było lepiej?

Nie było, o czym przekonujemy się nawet dziś. Do księgarń trafiają książki “popularno-naukowe”, w których pełno jest półprawd, mitów czy nawet kłamstw. Na przykład sporą popularnością cieszą się publikacje o Imperium Lechitów – czyli Polsce, która miała powstać jeszcze w starożytności i zajmować całkiem spory kawałek Europy.

Zwolennicy tej teorii obecni są również w internecie, ale bardziej niepokojący powinien być fakt, że powstają książki na ten temat. Absurdalne, wyśmiewane przez historyków, niezgodne z faktami.

Tylko co z tego? Czytelnik przeczyta i ma dwa wyjścia: albo poszuka potwierdzenia, albo uwierzy na słowo.

Jasne, być może natknie się na krytyczną recenzję w prasie. Jednak minie więcej czasu, nim zasiana będzie wątpliwość. Co jest więc gorsze: zmyślony mem w internecie czy książki, które znaleźć można w księgarni, przez co wydają się wiarygodne?

Internet, ostatnio głównie przez fałszywe informacje, wydaje się świetnym miejscem do popularyzowania kłamstw. Jedna osoba wrzuca link, reszta udostępnia, zmyślona historia poszła w świat. Ale internet z bardzo szybko stworzonym kłamstwem pomaga równie szybko się rozprawić.

I właśnie dlatego to dobrze, że historyczne bzdury istnieją. Dzięki nim wreszcie istnieje szansa, że fakty dotrą do zainteresowanych. Nie jestem naiwny. Wiem, że nikomu nie chce się weryfikować źródeł, szukać kontrargumentów. I w internecie nie musi tego robić. Fakty same mogą pojawić się przed oczami, w komentarzu.

A już niedługo nieprawdziwe informacje będą od razu piętnowane. Facebook i Google chcą sygnalizować, że wiadomość jest kłamstwem. W takiej sytuacji im więcej historycznych bzdur, tym lepiej - internet pozwoli je zweryfikować.

Oczywiście wiem, że profile takie jak “Historyczne bzdury” czy “Mitologia współczesna” są znacznie mniej popularna niż te, które już w nazwie mówią o historii, o której nie usłyszymy w szkołach. Dzięki temu łatwiej przyciągają nieświadomych. Jednak i tak można dotrzeć do tych, którzy świadomie bądź nie, wierzą w kłamstwa. “Fake newsy” są problemem, ale wszyscy korzystający z sieci mają narzędzia, by z nimi walczyć.