Spadające gwiazdy. Dziś maksimum, ale pamiętaj o nich w sierpniu

Wysokie temperatury letnie sprzyjają spędzaniu czasu na zewnątrz, zwłaszcza podczas późnych wieczorów. Jednym z największych atutów letnich nocy jest możliwość obserwacji spadających gwiazd. Te zjawiska świetlne, znane również jako meteory, są efektem przelotu drobin skalnych (meteoroidów) przez atmosferę ziemską. Większość z nich spala się w atmosferze, a jedynie te największe docierają do powierzchni Ziemi, gdzie po upadku są znane jako meteoryty.

Meteory są obecne na niebie przez cały rok. Mogą pojawić się niespodziewanie (są to tzw. meteory sporadyczne), ale istnieją również okresy, kiedy obserwuje się zwiększoną aktywność tzw. rojów meteorów. Meteory z jednego roju pojawiają się w określonym czasie roku i wydają się pochodzić z tego samego obszaru nieba. Dla niektórych z nich udało się zidentyfikować źródło, czyli obiekt w kosmosie (kometa), który jest ich źródłem.

Południowe delta Akwarydy są widoczne od 12 lipca do 23 sierpnia. Ich maksimum przypada już w nocy ze środy 31 lipca na czwartek 1 sierpnia. Jednym z najbardziej aktywnych rojów meteorów są jednak Perseidy.

Ich aktywność rozpoczyna się 17 lipca i trwa do 24 sierpnia. Najważniejszy jest jednak okres wokół maksimum, które zwykle przypada w nocy z 12 na 13 sierpnia. Według Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego, w tym roku przewidywany moment maksimum przypada na 12 sierpnia około godz. 16 czasu letniego w Polsce.

Podczas maksimum Perseidów, w całej Polsce organizowane są tzw. pikniki astronomiczne, zwane "nocami spadających gwiazd". W tym roku możemy spodziewać się ich szczególnie w weekend 10-11 sierpnia. Warto śledzić ogłoszenia o szczegółach imprez organizowanych przez różne planetaria i inne instytucje oraz organizacje, które będą pojawiać się w mediach lokalnych, aby zaplanować obserwację meteorów w towarzystwie innych miłośników astronomii.

Perseidy to rój meteorów znany od starożytności. Są to meteory o dużej prędkości, które mogą pozostawić ślady na chwilę po przelocie. Osiągają prędkość 59 km/s. Zwykle pojawiają się grupami po 6-15 meteorów w ciągu 2-3 minut. W maksimum może być nawet 100 meteorów w ciągu godziny (w teoretycznych, idealnych warunkach).

Meteory z roju Perseidów są związane z kometą 109P/Swift-Tuttle. Jest to kometa okresowa, która przelatuje w pobliżu Ziemi co 133 lata. Pierwszy raz dostrzeżono ją w 1862 roku, a dokonali tego niezależnie amerykańscy astronomowie Lewis Swift i Horace Tuttle. Ponownie pojawiła się 1922 roku, kiedy to dostrzegł ją japoński astronom Tsuruhiko Kiuchi i była widoczna przez lornetkę. Przypuszcza się, że była również obserwowana w starożytnych Chinach w 322 roku p.n.e., 62 roku p.n.e. oraz w 188 roku. Według przewidywań, w 2126 roku powinna być widoczna na niebie gołym okiem.

Oprócz Perseidów, obecnie aktywne są także inne roje meteorów. Na przykład Południowe delta Akwarydy (12 lipca – 23 sierpnia, z maksimum 31 lipca), które mają w maksimum 25 meteorów, a także dużo słabsze alfa Kaprikornidy (3 lipca do 15 sierpnia, ich maksimum przypadło 28/29 lipca), eta Erydanidy (31 lipca do 19 sierpnia, z maksimum 8 sierpnia) i kilka innych.

Listę wszystkich znanych rojów meteorów można znaleźć na stronie internetowej International Meteor Organization (https://www.imo.net), a także w darmowym "Almanachu astronomicznym na rok 2024" wydanym przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne.

Do obserwacji meteorów nie potrzebujemy specjalistycznego sprzętu, wystarczą nasze oczy. Kluczowe jest, aby niebo było bezchmurne i abyśmy mieli widoczność na duży fragment nieba. Im ciemniej w okolicy, tym więcej meteorów zobaczymy, więc jeśli nie możemy udać się poza miasto, warto poszukać miejsca, gdzie światła uliczne nie będą nam przeszkadzać.

Podczas maksimum Perseidów, Księżyc będzie w okolicach pierwszej kwadry. Będzie zachodził przed godziną 22, co oznacza, że jego blask nie będzie przeszkadzał w obserwacji meteorów.