Skąd się wzięły najprostsze wynalazki?

**Zwykłe drobiazgi**

Tych przedmiotów używamy codziennie niemal bez zastanowienia. W wielu przypadkach były one jednak zupełnie nieznane jeszcze 150 lat temu. Aby powstały, potrzebny był przebłysk geniuszu, bo - jak si okazuje - nawet za najprostszymi rozwiązaniami stoi wytężona praca ludzkiego umysłu.

Tych przedmiotów używamy codziennie niemal bez zastanowienia. W wielu przypadkach były one jednak zupełnie nieznane jeszcze 150 lat temu. Aby powstały, potrzebny był przebłysk geniuszu, bo - jak się okazuje - nawet za najprostszymi rozwiązaniami stoi wytężona praca ludzkiego umysłu.

Zanim wynaleziono papier toaletowy, ludzie radzili sobie używając trawy, liści, naturalnych gąbek, kawałków tkanin oraz w nowszych czasach gazet. Na pomysł stworzenia papieru przeznaczonego specjalnie do użytku po skorzystaniu z toalety wpadł Amerykanin Joseph C. Gayetty. Pierwsza rolka papieru toaletowego została przez niego wyprodukowana w 1857 roku.

Twórcą współczesnej agrafki był Walter Hunt, amerykański mechanik, który oprócz tego prostego przedmiotu wynalazł także m.in. wieczne pióro i maszynę do szycia. Pierwsza wykonana przez niego agrafka powstała w 1849 roku.

Wcześniej, bo już w starożytności, również używano podobnych przedmiotów do spinania elementów stroju. Wyglądały one jednak nieco inaczej od współczesnej agrafki i pełniły głównie funkcję ozdobną.

To stosunkowo młody wynalazek, który w ciągu kilku dekad wyparł z powszechnego użytku pióra wypełnione atramentem.

Autorem tego genialnego pomysłu był Węgier Laszlo Biro. Prace nad prototypem długopisu trwały od 1938 do 1944 roku i to właśnie II wojna światowa okazała się dla tego wynalazku przełomowa. Produkcja długopisów na masową skalę została uruchomiona w odpowiedzi na zapotrzebowanie pilotów wojskowych samolotów, dla których posługiwanie się piórem było niewygodne (m.in. z uwagi na zmiany ciśnienia).

Ten sztuciec jest wynalazkiem sprzed kilku tysięcy lat. Pierwsze wzmianki o takich przedmiotach pochodzą z Biblii, a najstarsze widelce, które kiedykolwiek odnaleźli archeolodzy, pochodzą z czasów Imperium Rzymskiego, a konkretnie z II wieku naszej ery. Widelec z pewnością był używany przez Włochów w X wieku, a także w Polsce od XVII wieku. Skąd wziął się ten genialnie prosty wynalazek? Ludziom wygodniej było trzymać nadziane na coś kawałki gorącego jedzenia. Poza tym, używanie widelca jest bardziej higieniczne niż jedzenie rękoma.

Niewątpliwie pierwszym, naturalnym lustrem, którego mogli używać ludzie, była tafla wody. Najwyraźniej możliwość regularnego oglądania swojego odbicia musiała być dla naszych przodków bardzo istotna, bo pierwsze znaleziska archeologiczne w postaci gładko oszlifowanych kamieni, w których można było się przejrzeć, pochodzą już z epoki paleolitu.

W starożytności zaczęto produkować metalowe lustra z polerowanego brązu, ołowiu i srebra. Następnym krokiem, którego dokonano w średniowieczu, było stworzenie szklanego lustra pokrytego z jednej strony cienką warstw metalu, np. rtęci albo ołowiu.

Od XIX wieku do jeszcze niedawna stosowano minię - pomarańczową substancję, którą pokrywano taflę szkła. Ze względu na zawartość ołowiu (minia to tetratlenek triołowiu) zabroniono jednak jej dalszego używania i dzisiejsze lustra wytwarza się pokrywając szkło glinem.

Kawałki drewna zakończone główką z siarki były używane już około 500 roku naszej ery w Chinach. Kolejne doniesienia o podobnych przedmiotach pochodzą z XIX wieku, przy czym substancją, którą upowszechniła się w produkcji zapałek, stał się fosfor.

Początkowo używano tzw. białego fosforu, jednak jest on bardzo toksyczny. W 1855 roku, dziesięć lat po uzyskaniu przez chemików czerwonego fosforu, rozpoczęto masową produkcję zawierających go zapałek. Miały one charakterystyczną cechę - zapalały się od potarcia o niemal każdą szorstką powierzchnię, np. podeszwę buta.

Dzisiejsze zapałki zawierają m.in. chloran potasu, a draska (specjalnie przygotowana powierzchnia na boku pudełka) fosfor i to reakcja zachodząca przy potarciu między tymi związkami inicjuje zapłon zapałki.

Po raz pierwszy został zastosowany w skórzanych torbach, walizkach i butach. Przed jego wynalezieniem ludzie przez stulecia radzili sobie używając pasków, klamerek, szpilek, guzików oraz haftek.

Pierwszy zamek błyskawiczny powstał w 1851 roku, ale jego wynalazca porzucił projekt i zajął się wymyślaniem kolejnych urządzeń. Do pomysłu szybko powrócili jednak jego kontynuatorzy. Kolejne wersje tego oczywistego dziś dla nas urządzenia powstawały na przełomie XIX i XX wieku, przy czym tamte warianty zamków błyskawicznych odpinały się samoistnie i z trudnością zasuwały.

Ostateczny projekt stworzył pracujący w USA Szwed Gideon Sundback, który podobno rzucił się w wir pracy i maniakalnego poszukiwania najbardziej optymalnego zapięcia po śmierci swojej ukochanej żony. Właśnie temu szalonemu uporowi zawdzięczamy opatentowany w 1913 roku, a używany do dziś zamek błyskawiczny.

To jeden z najprostszych wynalazków - kawałek zagiętego drutu. Stał się popularny w XIX wieku, ale jego najbardziej rozpoznawalnego kształtu nigdy nie opatentowano. William Middlebrook opatentował za to w 1899 roku maszynę tnącą i zaginającą drut w odpowiedni sposób.

Higiena, mycie rąk i regularne kąpiele to wcale nie nowy wynalazek. Wbrew obiegowym opiniom, zarówno w starożytności, jak i w średniowieczu i późniejszych wiekach, ludzie starali się utrzymać swoje ciała w czystości choćby po to, żeby uniknąć inwazji pasożytów. O bakteriach nikt wtedy nie słyszał, a do mycia używano oliwy, piasku, nacierano się także roślinnymi substancjami.

Właściwe mydło - produkowane z tłuszczu oraz wyciągów z roślin - po raz pierwszy wytworzyli Fenicjanie. W Polsce mydlarnie powstały w XIV wieku, jednak mydło stało się rzeczą powszechnie używaną w Europie dopiero w XIX wieku.

Osa / AB / jb