Wojsko Polskie w przededniu wybuchu II wojny światowej. Uzbrojenie i liczby

Po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego w 1935 roku na czele armii jako Generalny Inspektor Sił Zbrojnych stanął generał, a później marszałek Edward Śmigły-Rydz. Przeprowadzona w 1936 roku analiza wartości bojowej Wojska Polskiego ujawniła jego ogólne zacofanie, co skutkowało przygotowaniem planu rozbudowy i unowocześnienia. Przede wszystkim jednak opracowano plan mobilizacyjny armii na wypadek wojny.

Liczebność rezerwistów podlegających powszechnej mobilizacji wynosiła 2 600 000 mężczyzn, przy około 270 000 żołnierzy pełniących w tym czasie czynną służbę. Do wojny w 1939 roku w wyniku niepełnej mobilizacji Wojsko Polskie wystawiło znaczniej mniejsze siły, niż zamierzano: około 1 miliona żołnierzy.

Piechota liczyła 30 dywizji, w każdej po 3 pułki piechoty, pułk artylerii lekkiej i dywizjon artylerii ciężkiej oraz służby. Ich uzupełnienie stanowiły 3 brygady górskie powstałe na bazie jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP). Ogółem dywizja piechoty według stanu faktycznego liczyła ok. 16 500 żołnierzy, mających na wyposażeniu 6939 koni, ponad 2 tysiące wozów konnych i 76 samochodów osobowych i ciężarowych.

Ich uzbrojenie stanowiło ok. 15 800 karabinów piechoty, 92 karabiny przeciwpancerne , 326 ręcznych karabinów maszynowych, 132 ciężkich karabinów maszynowych, 101 granatników i moździerzy, 79 armat i haubic i 16 czołgów rozpoznawczych TK. Ponadto sformowano 9 rezerwowych dywizji piechoty (3 na bazie jednostek KOP), 14 brygad Obrony Narodowej, dwa pułki strzelców morskich a także inne mniejsze oddziały.

Artyleria na czas wojny traciła swój status samodzielnej broni i, poza formacjami będącymi w dyspozycji Naczelnego Wodza, występowała w składzie jednostek piechoty i kawalerii. Według stanu z sierpnia 1939 roku liczyła 3435 haubic i dział polowych różnego kalibru. Do tego dochodziły 462 armaty przeciwlotnicze 40 mm i 75 mm. Doskonałych działek przeciwpancernych Boforsa kalibru 37 mm wykazywano na stanie około 1200.

Kawaleria liczyła 11 brygad – 5 z nich było czteropułkowych, a 7 trzypułkowych. Z założenia pułk polskiej kawalerii w 1939 roku miał walczyć w szyku pieszym i jednorazowo mógł wystawić 250-270 żołnierzy wspartych przez 12 ckm-ów i 4 działka przeciwpancerne. Nie było to wielkością zbyt imponującą, dlatego dla wzmocnienia siły uderzeniowej każda brygada kawalerii otrzymała dywizjon pancerny, dysponujący 8 samochodami pancernymi wz.34 i 13 czołgami TK.

Ponadto każda z brygad posiadała w składzie dywizjon artylerii konnej, liczący 3 lub 4 baterie po 4 działa kalibru 75 mm każda, tak, aby wszystkie pułki dysponowały własną baterią. Brygady kawalerii otrzymały także zmotoryzowane baterie artylerii przeciwlotniczej. Większości przydzielono po batalionie strzelców.

Polskie lotnictwo na stopie pokojowej składało się z 6 pułków lotniczych. Po sierpniowej mobilizacji jego stan wynosił 16 000 żołnierzy, z czego 1897 to członkowie personelu latającego: piloci, obserwatorzy i strzelcy pokładowi.

W trybie wojennym lotnictwo zostało przeformowane na lotnictwo dyspozycyjne Naczelnego Wodza i lotnictwo armijne, oddane do dyspozycji poszczególnych armii. Lotnictwo dyspozycyjne tworzyła Brygada Pościgowa złożona z 5 eskadr myśliwskich, Brygada Bombowa – 4 eskadry PZL. 37"Łoś" i 5 eskadr PZL. 23 "Karaś" – oraz lotnictwo pomocnicze: eskadra obserwacyjna, transportowa, cztery plutony łącznikowe i kompania balonów obserwacyjnych.

W lotnictwie przynależnym do poszczególnych armii było łącznie 10 eskadr myśliwskich, 7 eskadr rozpoznawczych, 11 eskadr obserwacyjnych oraz plutony łącznikowe.

Liczebnie stan wejściowy polskiego lotnictwa na dzień 1 września 1939 roku przedstawiał się następująco: 158 myśliwców (128 PZL P.11 i 30 PZL P.7), 114 samolotów liniowych (pełniących funkcję maszyn rozpoznawczych i lekkich bombowych) PZL. 23 "Karaś", 36 bombowców PZL. 37 "Łoś" i 84 samoloty obserwacyjne – 35 RWD 14 "Czapla" i 49 Lublin R-XIII. Do tego dochodziło 12 wodnosamolotów Morskiego Dywizjonu Lotniczego. Siłę tę uzupełniało 12 transportowych Fokkerów F.VII/3m i 94 samoloty łącznikowe.

Broń pancerna Wojska Polskiego składała się z dwóch samodzielnych jednostek pancerno-motorowych: 10. Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej i będącej w stadium organizacji Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej.

Pozostała broń pancerna sformowana była w 18 kompanii czołgów przy dywizjach piechoty oraz szwadrony samochodów pancernych i czołgów rozpoznawczych w brygadach kawalerii. W oddziałach pozadywizyjnych istniały 3 bataliony i 3 kompanie czołgów oraz 10 pociągów pancernych.

Ogółem polskie oddziały pancerne w wojnie 1939 roku dysponowały: 140 czołgami lekkimi 7TP i Vickers "E", 50 czołgami lekkimi Renault-35, 45 lekkimi czołgami wolnobieżnymi Renault FT-17, 403 czołgami rozpoznawczymi TK-3 i TKS i 88 samochodami pancernymi wz. 34 i wz. 29.