Wulkan, którego nie było. Wyjątkowe odkrycie na księżycu Jowisza

Na księżycu Jowisza Io, najbardziej aktywnym geologicznie miejscu w Układzie Słonecznym, zauważono nowy wulkan. Analiza zdjęć wykonanych przez sondę Juno wykazała młodą strukturę z wieloma strumieniami lawy pokrywającymi obszar o wymiarach około 180 na 180 kilometrów.

Odkrycia zostały zaprezentowane na początku września 2024 r. na Europlanet Science Congress (EPSC 2024) w Berlinie.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Io jest trzecim co do wielkości księżycem Jowisza i czwartym w całym Układzie Słonecznym. Jest nieco większy od ziemskiego Księżyca. To najbardziej aktywne wulkaniczne miejsce w naszym systemie planetarnym. Powierzchnia tego księżyca usiana jest wciąż wybuchającymi wulkanami i ogromnymi jeziorami lawy. Io posiada ponad 400 aktywnych wulkanów.

Wulkaniczna natura Io została potwierdzona w 1979 roku, kiedy w jego pobliżu przeleciała sonda Voyager, przesyłając na Ziemię fotografie wulkanów i jezior lawy. Aktywność ta jest pobudzana przez potężną grawitację Jowisza, która powoduje odkształcanie się księżyca. Orbita Io wokół gazowego olbrzyma jest eliptyczna, co oznacza, że wpływ grawitacyjny Jowisza jest różny, zmieniając kształt księżyca podczas jego orbity. Amplituda tych odkształceń może wynosić nawet 100 metrów. To powoduje tarcia wewnątrz obiektu. W ich wyniku powstają ogromne ilości ciepła, które uwalniane jest właśnie poprzez aktywność wulkaniczną.

Nowy wulkan znajduje się nieco na południe od równika Io. Ponieważ nagrzewanie pływowe Jowisza powoduje aktywność wulkaniczną Io, to większość wulkanów znajduje się w regionie równikowym księżyca. Na zdjęciach Io wykonanych w 1997 roku przez sondę Galileo, w miejscu, gdzie obecnie stoi wulkan, była jedynie pozbawiona cech charakterystycznych powierzchnia księżyca.

Wychodzi zatem na to, że wulkan powstał w ciągu 27 lat między przelotami sondy Galileo a Juno w pobliżu Io. To właśnie przy pomocy sondy Galileo, która badała Jowisza i jego księżyce w latach 1995-2003, wykonano pierwsze, szczegółowe obrazy Io. Niedawno obrazy w wysokiej rozdzielczości tego rejonu przesłała sonda Juno. Najbardziej szczegółowe fotografie zostały wykonane 3 lutego 2024 roku z odległości 2530 kilometrów. Zdjęcia zostały wykonane po nocnej stronie Io, a księżyc oświetlony jest światłem odbitym od Jowisza. W 2023 i w 2024 roku sonda Juno wykonała łącznie około 20 bliskich przelotów nad księżycem.

Nowy wulkan znajduje się w pobliżu istniejącego wulkanu o nazwie Kanehekili. Obraz z JunoCam z kwietnia 2024 r. ujawnił liczne strumienie lawy i osady wulkaniczne pokrywające obszar około 180 kilometrów na 180 kilometrów. - Nasze ostatnie zdjęcia z JunoCam pokazują wiele zmian na Io, w tym tę dużą, skomplikowaną strukturę wulkaniczną - powiedział Michael Ravine, którego zespół zaprojektował, opracował i obsługuje JunoCam dla NASA.

Wschodnia strona wulkanu jest zabarwiona na czerwono od siarki, która została wyrzucona przez wulkan w przestrzeń kosmiczną i spadła z powrotem na powierzchnię Io. Po zachodniej stronie są dwa ciemne strumienie lawy, każdy o długości około stu kilometrów. W najdalszym punkcie strumieni ciepło spowodowało odparowanie zamarzniętego materiału na powierzchni, tworząc dwa nakładające się szare, okrągłe obszary.

Źródło: Universe Today, Europlanet Media Centre, fot. NASA/JPL, fot. NASA-JPL, DLR

Twórz treści i zarabiaj na ich publikacji. Dołącz do WP Kreatora