Odkryto drewniane narzędzia. Pochodzą sprzed 300 tys. lat

Wykonane z drewna narzędzia odkryto w ubogich w tlen osadach na brzegach starożytnego jeziora w Gantangqing, stanowisku archeologicznym w południowo-zachodniej prowincji Junnan w Chinach. To dzięki tym osadom artefakty zachowały się w dobrym stanie do naszych czasów. Na narzędziach widać nawet ślady polerowania. Zachowały się też pozostałości roślin i gleby, co dało badaczom wskazówki dotyczące funkcji narzędzi.

Wyniki oraz opis badań prastarych przyrządów ukazał się na łamach pisma "Science" (DOI: 10.1126/science.adr8540).

Zróżnicowana kolekcja drewnianych narzędzi została datowana różnymi technikami na okres od około 361 tys. lat do około 250 tys. lat. Stanowisko w Gantangqing datuje się na około 200 tys. lat, ale drewniane narzędzia wydobyto z warstw datowanych na około 300 tys. lat. Jest to najwcześniejszy znany dowód na istnienie złożonej technologii produkcji drewnianych narzędzi w Azji Wschodniej. Odkrycia wskazują, że narzędzia te były wykorzystywane nie do polowań, a do kopania i przetwórstwa roślin.

Stanowisko Gantangqing zostało odkryte w latach 80. ubiegłego wieku. W trakcie wykopalisk znaleziono tysiące kawałków drewna na przestrzeni zaledwie kilku metrów kwadratowych. Chociaż nasi przodkowie obrabiali drewno od ponad miliona lat, artefakty z tego materiału są dość rzadkie w zapisie kopalnym. Głównie dlatego, że przedmioty z drewna szybko ulegają rozkładowi i żeby przetrwać naprawdę długi czas, muszą mieć specjalne warunki. I takie zapewniły ubogie w tlen osady z brzegu jeziora.

Większość starożytnych drewnianych narzędzi znaleziono w Afryce i zachodniej Eurazji, a wśród godnych uwagi przykładów znajdują się włócznie i kije do rzucania z Niemiec i Wielkiej Brytanii, datowane na około 300 tys. – 400 tys. lat wstecz, a także elementy konstrukcyjne, takie jak splecione kłody z Zambii oraz drewniane deski i kije do kopania z Izraela i Włoch.

Odkrycie drewnianych narzędzi rzuca światło na zaawansowane umiejętności poznawcze wschodnioazjatyckich homininów i ich roślinną dietę. Podkreśla też ich zaskakujące umiejętności technologiczne w czasach, gdy region ten był rzekomo zamieszkiwany przez prymitywne społeczności.

Odkryta kolekcja to 35 drewnianych artefaktów, które wykazują wyraźne ślady kształtowania i użytkowania, w tym ślady rzeźbienia i wygładzania. Większość z nich została wykonana z drewna sosnowego. Narzędzia charakteryzują się różnorodnymi formami i funkcjami. Wśród nich są duże, dwuręczne kije do kopania, ale też mniejsze narzędzia ręczne, a nawet narzędzia przypominające haki, potencjalnie używane do cięcia korzeni roślin.

W porównaniu z innymi znanymi stanowiskami z drewnianymi narzędziami w Europie, które charakteryzują się zazwyczaj średniej wielkości sprzętem myśliwskim, narzędzia znalezione w Chinach wyróżniają się szerszym i bardziej zróżnicowanym asortymentem małych, ręcznych narzędzi.

Szczegółowa analiza ujawniła pozostałości gleby na krawędziach narzędzi, co wskazuje na ich wykorzystanie do kopania czy wydobywania podziemnych części roślin, takich jak bulwy i korzenie. Naukowcy wskazują, że drewniane przyrządy były wykonywane i rzeźbione z gałęzi czy korzeni drzew za pomocą kamiennych narzędzi.

Kamienne narzędzia należą do rzadkości w zapisie kopalnym z Azji. Niektórzy archeolodzy tłumaczyli ten kontrast brakiem wyrafinowania ze strony azjatyckich homininów. Inni zaproponowali alternatywne wyjaśnienie, czasami nazywane hipotezą bambusa. Być może przodkowie ludzi w Azji używali materiałów organicznych do wytwarzania narzędzi, takich jak bambus i drewno, a materiały te kiepsko znoszą upływ czasu. Stanowisko Gantangqing może być jednym z nielicznych wyjątków.

– Około 300 tys. lat temu w Europie panował środkowy paleolit, kiedy technologia narzędzi kamiennych rozwijała się szybko, ale w Azji Wschodniej kamienne artefakty uległy niewielkim zmianom aż do przybycia współczesnych ludzi 40 tys. – 45 tys. lat temu — powiedział profesor Bo Li z University of Wollongong w Australii, współautor nowego badania. Założenie było takie, że innowacje technologiczne pozostawały w tyle w tej części świata, ale to odkrycie zmienia nasze rozumienie techniki stosowanych w Azji Wschodniej.

Na stanowisku znaleziono niewiele kości zwierzęcych, stąd wniosek badaczy, że mięso w menu grupy, która wytworzyła drewniane narzędzia, było prawdopodobnie okazjonalnym dodatkiem. Dieta tych homininów była pożywna i w dużej mierze wegetariańska. Na stanowisku znaleziono pozostałości orzeszków piniowych, laskowych, winogron, kiwi i bulwy roślin wodnych. W jeziorze i wzdłuż jego błotnistego brzegu wczesne homininy mogli również zrywać i jeść liście i nasiona lilii wodnych oraz pozyskiwać inne jadalne korzenie i kłącza.

– Po raz pierwszy znaleźliśmy tak stare stanowisko z dowodami na to, że homininy eksploatowały podziemne źródło pożywienia. Ta grupa homininów wiedziała, które rośliny są jadalne, a które nie i szukała tych roślin za pomocą drewnianych narzędzi – powiedział Bo Li.

Dlaczego pradawne homininy zbierały rośliny, a nie polowały na zwierzynę łowną, jak ich kuzyni z Europy? Naukowcy sugerują, że grupy te żyły w subtropikalnych lasach, co prawdopodobnie oferowało większą obfitość i różnorodność jadalnej roślinności.

– Odkrycie to podważa wcześniejsze założenia dotyczące wczesnej adaptacji człowieka. Podczas gdy współczesne stanowiska europejskie (takie jak Schöningen w Niemczech) koncentrowały się na polowaniu na duże ssaki, Gantangqing ujawnia unikalną strategię przetrwania opartą na roślinach — powiedział Li.

Jeśli chodzi o bardziej intrygujące pytanie, kto wykonał narzędzia, Bo Li twierdzi, że "najbardziej prawdopodobnym kandydatem są denisowianie".