Cięcia budżetowe w armii USA. Zmiany budzą kontrowersje

10 czerwca 2025 r. Komisja Budżetowa Izby Reprezentantów po raz pierwszy głosowała w sprawie ustawy o wydatkach obronnych na rok podatkowy 2026 (w USA rok podatkowy zaczyna się 1 października poprzedniego roku kalendarzowego, a kończy 30 września właściwego roku kalendarzowego).

Ustawa budzi liczne i ponadpartyjne kontrowersje. Niektórzy przedstawiciele Republikanów i Demokratów wprost wyrażali obawy o to, że ustawa w rzeczywistości jest niekompletna, a przed wdrożeniem w życie nowej ustawy potrzebne są dalsze informacje i być może kolejne poprawki. Rozważane bowiem są dwie różne ustawy budżetowe, wspomniana to propozycja Komisji Aprowizacji Izby Reprezentantów. Druga – opiewająca na 893 mld dolarów (plus dalsze środki ze specjalnego funduszu) – to propozycja Białego Domu. Tak czy inaczej, propozycje budżetowe budzą ogromne kontrowersje w związku z niektórymi zapisami.

Sam Pentagon zgłosił zapotrzebowanie na wydatki na zakupy uzbrojenia rzędu 205 mld dolarów. To ogromna kwota, znacznie większa niż wydatki obronne większości państw świata (więcej w ogóle na wojskowość wydają tylko Chiny i być może Rosja – w ich wypadku faktyczne wydatki są tylko szacunkowe). Tym bardziej, że większa o 18 proc. w stosunku do budżetu na 2025 rok podatkowy (dalej FY). Jednakże aż 51 mld dolarów jest uzależnione od przeforsowania przez administrację prezydenta Donalda Trumpa własnego projektu ustawy budżetowej.

Zgodnie z oczekiwaniami na znaczne środki mogą liczyć Siły Powietrzne: tylko na zakup samolotów mogą wydać nawet 24,8 mld dolarów (z czego 7,1 mld dolarów może pochodzić z funduszu dodatkowego) oraz dalsze miliardy na amunicję. USAF mogłyby kupić w FY2026 21 samolotów wielozadaniowych Boeing F-15EX (o ile znajdą się dodatkowe środki), 14 samolotów szkolnych T-7A Red Hawk, 15 tankowców powietrznych KC-46A Pegasus (co ciekawe - pomimo nierozwiązanych problemów technicznych), a także różne typy amunicji (w tym np. 3 tys. tanich pocisków manewrujących w ramach programu FAMM). Są to całkiem niezłe, choć nie bez wzmiankowanych zastrzeżeń, plany.

Z drugiej jednak strony, opóźnieniu ulegną dostawy "konia roboczego NATO" do USAF. Pentagon zamierza kupić zaledwie 24 samoloty dla USAF, US Marine Corps i US Navy zamiast planowanych dotychczas 48. Na razie nie ma mowy o ograniczaniu całego zakupu F-35 dla Pentagonu, ale sygnał wraz z proponowanymi przez sekretarza obrony Pete’a Hedgesetha cięciami (czy też przesunięciami) może być dla producenta niepokojący. Także następca F-22A Raptor, przyszły F-47 nowej generacji, może liczyć na jedynie 75 mln dolarów na finansowanie programu w porównaniu z przewidywanym niegdyś miliardem. Wątpliwe, by Boeing za tę kwotę znacząco posunął prace naprzód.

Niemałe emocje budzą też samoloty rozpoznania radioelektronicznego, wczesnego ostrzegania i kontroli przestrzeni powietrznej. Stare samoloty E-3 Sentry miały być zastąpione przez nowoczesne E-7 Wedgetail, lecz najwyraźniej nie będzie na to środków. Zamiast nich USAF miałyby kupić z czasem używane przez US Navy mniejsze E-2D Hawkeye o mniejszych możliwościach. Rodzi to obawy o przyszłość amerykańskiej dominacji w powietrzu, choć brakujące zdolności mają jakoby zapewnić systemy satelitarne.

Z drugiej jednak strony, Siły Kosmiczne mają otrzymać tylko 3,39 mld dolarów, a więc o 2,8 mld mniej niż w FY2025. Oznacza to likwidację niektórych projektów oraz spowolnienie realizacji kolejnych. Na przykład lista startów z ładunkiem orbitalnym spadnie o 3 w stosunku do bieżącego roku.

US Navy może otrzymać 62,9 mld dolarów (i, ewentualnie, nawet 32,3 mld dolarów ze środków dodatkowych). Podstawowy budżet, jeśli nie uda się uzyskać środków dodatkowych z tzw. ustawy o pojednaniu, nie pozwoli np. na zakupy kolejnych okrętów podwodnych poza jednym SSBN typu Columbia (mimo ograniczeń finansowych), budowa pozostałych będzie jedynie kontynuowana. Podobnie byłoby z niszczycielami typu Arleigh Burke Flight III czy fregatami typu Constellation. Flagowy program lotniczy US Navy, mimo szumnych zapowiedzi o wyborze oferty sprzed kilku tygodni, prawdopodobnie zostanie opóźniony. Przy ograniczonych środkach bowiem morski F/A-XX miałby poczekać, a dofinansowanie, jeśli znajdą się środki, miałby otrzymać lądowy F-47.

O dziwo US Army mogłaby otrzymać, mimo zapowiedzi cięć, nawet nieco więcej środków niż w FY2025. Nawet bazowy budżet (2026,4 mld dolarów) byłby nieco większy niż w FY2025, a z dodatkowymi 2 mld dolarów z funduszu specjalnego wzrósłby w FY2026 łącznie o niemal 3 mld dolarów w stosunku do poprzedniego roku.

Kluczowym zakupem byłyby pociski rakietowe różnych typów, pochłonąłby on aż 8 mld dolarów. Z tego niemal 3 mld może być wydane na zakup pocisków przeciwlotniczych różnych typów. Rozwijana ma być też amunicja rakietowa dalekiego zasięgu: 44 pociski PrSM do wyrzutni HIMARS i MLRS mają kosztować 364 mln dolarów (nietanio, jak za pocisk dostarczający zaledwie 91-kilogramową głowicę do celu), zaś systemy Typhon i Dark Eagle (pocisk hipersoniczny) pochłoną w sumie ponad pół miliarda dolarów.

Pozostałe środki to m.in. zakupy pocisków przeciwpancernych Javelin, ponownie dość kosztownych (każdy z 649 pocisków ma kosztować niemal 507 tys. dolarów) i inne. Zredukowane za to zostaną – o 800 mln dolarów – wydatki na zakup pojazdów opancerzonych. Na przykład US Army pozyska jedynie 30 czołgów M1A2 SEPv3 Abrams za 740 mln dolarów. Redukcji ulegną też programy: kołowego transportera opancerzonego Stryker, haubicoarmaty samobieżnej M109A7, pojazdów JLTV i FMTV i inne. Za to aż 726 mln dolarów US Army może wydać na zakup małych dronów.

Wobec medialnej burzy wobec "flagowej" przeciwrakietowej Złotej Kopuły dziwi redukcja planu wydatków Agencji Obrony Przeciwrakietowej (MDA), choć np. finansowanie programu systemów przeciwrakietowych THAAD wzrośnie ponad dwukrotnie w stosunku do FY2025. Nie są to oczywiście jedyne wydatki majątkowe Pentagonu, ale nie tylko one mogą zastanawiać.

Wzrost wydatków na prace badawczo-rozwojowe może sugerować, dlaczego niektóre programy nie mogą liczyć na kontynuację w pełnym zakresie: być może ich rozwinięcie lub zastąpienie nastąpi szybciej niż pierwotnie przewidywano. Suma wydatków na prace badawcze, rozwojowe i testowe, o jaką wnioskuje Pentagon, to aż 179 mld dolarów (w tym 37 mld z funduszu specjalnego), co oznacza wzrost o 38 mld dolarów w stosunku do FY2025.

Jak wspomniano wyżej, mimo wszystko fundusze te nie pozwolą na zachowanie finansowania wszystkich perspektywicznych programów, jak programy myśliwców 6. generacji, na wysokim poziomie. Z drugiej strony, miliardy dolarów zostaną przeznaczone np. na badania nad przyszłymi bezzałogowymi towarzyszącymi samolotami bojowymi (CCA), kontynuację programu bombowca nowej generacji B-21 Raider, program międzykontynentalnych pocisków balistycznych LGM-35A Sentinel, kolejne systemy przeciwlotnicze i przeciwdronowe dla US Army, nową generację śmigłowców (w tym na przyspieszenie prac nad nowym śmigłowcem szturmowym FLRAA dla US Army) i inne cele.

Sojusznicy mogą też liczyć na mniejsze wsparcie finansowe. Fundusz FMF zostanie zredukowany do zaledwie 8 mld dolarów, a priorytet otrzymają państwa regionu Azji i Pacyfiku. Polska wobec tego nie będzie mogła liczyć na szerokie wsparcie finansowe podczas kolejnych zakupów w USA, co może dodatkowo prowadzić do ich ograniczenia. Z drugiej strony, nigdy nie były to imponujące kwoty, rzadko przekraczały 100 mln dolarów rocznie.

Pamiętać należy, że opisane wyżej kwoty, zjawiska i problemy związane są dopiero z projektami ustaw budżetowych. Rzeczywisty budżet Pentagonu na FY2026 wykuje się dopiero w toku negocjacji politycznych w Izbie Reprezentantów i w Senacie. Trudno więc wyrokować, czy całkowite wydatki obronne USA przekroczą w przyszłym roku 1 bln dolarów, wydatki na zakupy i prace badawczo-rozwojowe przekroczą 380 mld, a wielkość wydatków w ramach poszczególnych programów nadal nie jest pewna.