Rakotwórcze substancje w polskich wodach. Spotykamy je coraz częściej

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy zauważa, że w ostatnich latach doszło do zmian w klasyfikacji jakości wód podziemnych, powierzchniowych i pitnych. W wyniku tych zmian, podczas badań większy nacisk kładziony jest na wykrywanie syntetycznych zanieczyszczeń antropogenicznych, takich jak farmaceutyki, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS). PFAS to substancje chemiczne, które są powszechnie stosowane i które kumulują się w organizmie człowieka oraz w środowisku. Są one nazywane "wiecznymi chemikaliami" ze względu na ich długotrwałą obecność w środowisku.

Instytut podkreśla, że farmaceutyki, związki per- i polyfluoroalkilowe są "coraz częściej" wykrywane w wodach. "Uwzględnienie nowych związków w ocenie wód może odmienić aktualny pogląd o stanie wód" - stwierdził PIG -PIB.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Eksperci z PIG zwracają uwagę, że w Polsce woda pitna dystrybuowana wodociągami w ok. 73 proc. pochodzi z wód podziemnych. Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dla kraju wynoszą ok. 34 mln m sześc./dobę.

PIG-PIB informuje, że ocenę stanu wód podziemnych przeprowadza się na podstawie wyników monitoringu stanu chemicznego, co jest wykonywane cyklicznie, co trzy lub sześć lat. "Ostatnia ocena stanu wód podziemnych wykonana została w roku 2023 i wykazała, że stan wód podziemnych jest dobry na obszarze 95 proc. powierzchni kraju. Tylko na terytorium 5 proc. powierzchni kraju jakość wód jest antropogenicznie zmieniona i jej wykorzystanie na cele komunalne może być ograniczone" - wskazał Instytut.

Jednak PIG-PIB zastrzega, że nie zawsze woda podziemna niezmieniona antropogenicznie jest zdatna do picia w sposób bezpośredni. Wyjaśnił, że "często" woda podziemna jest naturalnie wzbogacona w związki mineralne, np. żelazo, mangan, jon amonowy, związki organiczne, które w sposób naturalny występują w stężeniach przewyższających normy wód pitnych. "Taka woda, choć czysta i dobrej jakości, musi być specjalnie uzdatniana przed wtłoczeniem do sieci wodociągowej" - zaznaczył instytut.

Eksperci z PIG-PIB podkreślają, że jakość wody jest w dużej mierze oceną opartą na ograniczonej liście wskaźników indykatywnych. Dobór tych wskaźników jest kluczowy w ocenie jakości wód.

Wskazują również, że wody podziemne stanowią największy zasób dostępnych wód słodkich na Ziemi. "Łącznie zasoby wodne na Ziemi szacuje się na ok. 1 386 mld km sześc., z czego 97 proc. jest zgromadzone w oceanach i morzach (wody słone). Z pozostałych 3 proc. zasobów wodnych naszej planety 68,3 proc. jest uwięzione w lodowcach i pokrywie lodowej, 31,4 proc. stanowią wody podziemne, zaś wody powierzchniowe 0,3 proc.

PIG-PIB, działając zgodnie z ustawą "Prawo geologiczne i górnicze", wypełnia zadania państwowej służby geologicznej. Zadania te są określane m.in. przez ustawę "Prawo wodne". Nadzór nad instytutem pełni Minister Klimatu i Środowiska. Jednym z filarów działalności PIG - PIB jest "środowisko". Działania w tym zakresie obejmują wsparcie dla zrównoważonego rozwoju, prowadzenie badań dotyczących oceny stanu środowiska, rozpoznawanie i monitorowanie zagrożeń geologicznych i antropogenicznych, wspieranie adaptacji do zmian klimatu, a także zapewnianie bezpieczeństwa realizacji inwestycji strategicznych.