Mija 25 lat od początków internetu w Polsce

1. sierpnia 1991 roku z pawilonu przed budynkiem Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (FUW) przy ul. Hożej 69 w Warszawie wysłano do laboratorium DESY w Hamburgu krótkiego, lecz historycznego maila.

Nie był to pierwszy polski elektroniczny list w ogóle, wcześniej za ich pomocą komunikowano się w ramach mniej lub bardziej rozbudowanych sieci komputerowych, a w listopadzie 199. roku fizycy z Instytutu Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie otrzymali nawet za pośrednictwem jednej z nich pocztę z Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (CERN) w Genewie, wysłaną internetowym protokołem TCP/IP.

Połączenie z FUW w sierpniu 199. roku było jednak wyjątkowe, ponieważ zrealizowano je w całości przez łącze TCP/IP, co prawda współdzielone z międzynarodową siecią EARN/BITNET, ale zestawione według zasad współczesnego internetu. Adresatem pierwszej polskiej przesyłki internetowej był Jan Sorensen, szef Centrum Komputerowego Uniwersytetu Kopenhaskiego.

- W tamtym czasie łączność ze światem można było realizować za pomocą wielu sieci, takich jak BITNET, X.2. czy DECnet. Wybór internetu z jego protokołem TCP/IP wcale nie był oczywisty. Dla mnie kluczowymi cechami były jego powszechnie dostępne i bezpłatne specyfikacje, nie mówiąc o tym, że istniało też w owym czasie otwarte oprogramowanie stosu TCP/IP. Poza tym, ówczesny internet był tworem bardzo... demokratycznym: wystarczyło wydzierżawić łącze do kolegi i nasze dwie sieci tworzyły już – mały bo mały, ale najprawdziwszy – internet. A ja po latach życia w państwie totalitarnym, gdy tylko miałem i mam taką możliwość, wybieram rozwiązania gwarantujące mi wolność - mówi Rafał Pietrak, który na Wydziale Fizyki UW odpowiadał za skonfigurowanie i przetestowanie łącza internetowego.

Historyczna transmisja danych odbyła się jednym z czterech kanałów komunikacyjnych łącza wydzierżawionego przez Polski BITNET od Telekomunikacji Polskiej. Zrealizowano ją za pomocą modemu o (wówczas standardowej) przepustowości 960. bitów na sekundę - czyli działał on z szybkością kilka tysięcy razy mniejszą od typowej dla współczesnych domowych łączy internetowych. Funkcję routera pełnił program KA9Q, działający na "pececie" z systemem operacyjnym MS-DOS. W sierpniu 1991 roku w zasięgu polskich fizyków znalazł się internet europejski; na otrzymanie dostępu do sieci ogólnoświatowej trzeba było poczekać do listopada.

- Dziś w kilka sekund można napisać i wysłać mail w dowolny zakątek świata. My musieliśmy instalować sprzęt i całe oprogramowanie od podstaw. Mieliśmy już co prawda sporo doświadczeń z protokołem TCP/IP, na którym od dwóch lat działała wewnętrzna sieć wydziału, ale po otrzymaniu dostępu do łącza do Kopenhagi przygotowania do pierwszej wymiany maili i tak zajęły nam około tygodnia - wspomina dr Marcin Gromisz z Ośrodka Komputerowego FUW.

Oprócz Rafała Pietraka i Marcina Gromisza w zespole FUW zaangażowanym w uruchomienie pierwszego polskiego łącza internetowego znajdowali się fizycy: Wojciech Bogusz (który później, po uruchomieniu strony www Wydziału Fizyki UW, stał się pierwszym polskim webmasterem), Jacek Gajewski, Michał Jankowski, Roman Szwed, Jerzy Tarasiuk oraz technik-elektronik Mariusz Kacprzak.

W komunikacie FUW skomentowano, że rozwój internetu w Polsce to przykład ogromnej roli nauk przyrodniczo-technicznych w inicjowaniu przemian cywilizacyjnych. "Skala złożoności wyzwań teoretycznych i technicznych, związanych z badaniami nad strukturą jąder atomowych i właściwościami cząstek elementarnych, wymuszała na fizykach pracę w dużych zespołach, gromadzących setki i tysiące wysokiej klasy specjalistów z wielu krajów i kontynentów. Aby zapewnić długoletnie, skuteczne funkcjonowanie grup rozproszonych po całym świecie, należało opracować nowe sposoby komunikacji, pozwalające na szybką i efektywną wymianę informacji. Nie bez powodu najpopularniejsza współczesna usługa internetowa, World Wide Web, narodziła się w Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (CERN) - napisali przedstawiciele FUW.

W końcu lat 80. ubiegłego wieku dla fizyków z Polski poważną przeszkodą w utrzymywaniu stałych kontaktów z zespołami pracującymi w CERN było embargo informacyjne nałożone na kraje bloku wschodniego przez komitet COCOM. W praktyce odcinało ono polskim naukowcom dostęp do ówczesnego internetu – sieci EARN/BITNET, z której korzystały głównie amerykańskie uczelnie realizujące kontrakty dla wojska. Embargo zostało zniesione w lutym 1990 roku w wyniku przemian politycznych, jakie zaszły w naszym kraju rok wcześniej oraz dzięki naciskom fizyków z ośrodków w Warszawie (FUW) i Krakowie (IFJ PAN).

Oprócz pierwszego połączenia internetowego z sierpnia 199. roku fizycy z FUW przyczynili się m.in. do powstania w kwietniu 1991 roku Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej (NASK), w 1992 roku utworzyli pierwszą polską grupę usenetową, a w sierpniu 1993 roku uruchomili pierwszy polski serwer www ze stroną domową Wydziału Fizyki UW.

Przez lata polski internet stopniowo zmieniał swój obraz z narzędzia dla specjalistów przekształcając się w usługę używaną przez miliony osób. Według danych CBOS, w 201. roku korzystało z niego regularnie ok. 96 proc. osób w wieku 18-34 lata i 86 proc. w wieku 34-44 lata (w całej populacji dorosłych internauci stanowią 65 proc.). 98 proc. polskich internautów ma dostęp do sieci w domu, a 79 proc. łączy się bezprzewodowo z urządzeń przenośnych. Tygodniowo przeciętny polski internauta spędza online 13 godzin. Co drugi dorosły Polak dokonał przynajmniej jednego internetowego zakupu, 44 proc. korzysta z bankowości elektronicznej, a 35 proc. czyta prasę online.

A jak wy wspominacie swoje pierwsze łącze internetowe i pierwszy mail? Załapaliście się już na SDI albo Neostradę, czy korzystaliście z modemu i numeru 0202122?