Co już udało się zrobić Polakowi w kosmosie? Za nim cztery dni pracy

Polski astronauta projektowy ESA na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS), od początku misji Ax-4 realizuje intensywny plan naukowy i technologiczny. Nie tylko bierze udział w badaniach z załogą, ale realizuje też polską część - pierwszą misję naukowo-technologiczną Ignis. Na Ziemię czteroosobowa załoga Ax-4 ma wrócić za dwa tygodnie, ok. 9 lipca.

Sławosz Uznański-Wiśniewski rozpoczął prace nad wieloma eksperymentami przygotowanymi przez polskie uczelnie i firmy. W pierwszych dniach misji aklimatyzował się na stacji, przeszedł szkolenie integracyjne, a także z zasad bezpieczeństwa oraz przygotowywał próbki do badań i uruchamiał sprzęt badawczy. Jak podała w komunikacie Polska Agencja Kosmiczna (POLSA), po trzech dniach misji zrealizowano ponad 21 proc. zaplanowanych działań, a stan zdrowia astronauty oceniono jako "bardzo dobry". Wszystkie działania są realizowane zgodnie z planem i na czas, a "misja rozwija się dynamicznie".

Astronauta zajął się już dwoma eksperymentami opracowanymi przez polskie instytucje. Kontynuował badania nad:

• EEG Neurofeedback (czyli, jak mikrograwitacja wpływa na aktywność mózgu i jak można wykorzystać technologię neurofeedbackową, aby astronauci lepiej radzili sobie ze stresem, zmęczeniem czy dezorientacją - w dłuższym czasie może również wspomóc leczenie zaburzeń takich jak PTSD czy ADHD);
• MXene in LEO (MXeny to dwuwymiarowe nanomateriały, chodzi o stworzenie ultracienkich urządzeń monitorujących zdrowie astronautów, takich jak opaski biometryczne, co przyda się też na Ziemi).

Oba projekty mające potencjał do przekształcenia naszej wiedzy o funkcjonowaniu ciała i technologii w przestrzeni kosmicznej.

Wszyscy członkowie misji gromadzili także informacje na potrzeby projektu Telemetric Health AI – systemu do monitorowania zdrowia, który integruje dane biometryczne z analizą obciążenia organizmu. Wykorzystane w tym rozwiązaniu algorytmy AI umożliwiają bieżące monitorowanie tętna, poziomu stresu, równowagi oraz innych wskaźników fizjologicznych. Takie technologie mogą w przyszłości znaleźć zastosowanie nie tylko wśród astronautów, ale również u pacjentów na Ziemi – szczególnie tam, gdzie kontakt z lekarzem jest ograniczony.

Polak uczestniczył również w eksperymencie Microfluidic Design, gdzie przy użyciu mikroskopu badawczego Keyence (KERMIT) obserwował zachowanie się płynów w warunkach mikrograwitacji. Badanie to ma na celu stworzenie mikrofluidycznych urządzeń umożliwiających testowanie stabilności oraz jakości leków, co jest istotnym krokiem w stronę samodzielnej opieki medycznej podczas misji kosmicznych.

Uznański zajmuje się na stacji ISS nie tylko badaniami. Nasz astronauta uczestniczył także w rozmowie z dr Lucie Low (z Axiom Space), na temat promieniowania kosmicznego. Opowiadał w niej o badaniach promieniowania prowadzonych podczas Ax-4 i o ich potencjalnym wpływie na ochronę astronautów podczas misji kosmicznych w przyszłości.

Jednym z najbardziej emocjonujących momentów misji było z pewnością przeprowadzenie pracy w module Cupola, przeszklonej kopule, z której roztacza się niesamowity widok na Ziemię. Sławosz przygotowywał materiały promocyjne, co sugeruje, że wkrótce możemy spodziewać się zdjęć i filmów przedstawiających naszą planetę z perspektywy kosmicznej. Choć pierwszy film opublikowany przez astronautę pochodził jeszcze z kapsuły Dragon, to z niecierpliwością czekamy na kolejne, już z samej ISS.

Polak przeprowadzi pozostałe badania z listy 13 eksperymentów w ramach misji Ignis, które dotyczą m.in. biotechnologii, medycyny, wpływu mikrograwitacji na zdrowie, układ odpornościowy, funkcje poznawcze oraz wpływ środowiska na psychikę astronautów. W poniedziałek 30 czerwca na jego tapet trafią eksperymenty:

• Photongrav (interfejsy mózg–komputer (BCI) i neurotechnologia - cel: przetestować bezmięśniowy kanał komunikacji oparty na fNIRS w mikrograwitacji),
• Wireless Acoustics (inżynieria akustyczna i higiena pracy w kosmosie - cel: stworzyć sieć bezprzewodowych czujników hałasu do ciągłego monitorowania dźwięku na ISS).
• Równolegle będą kontynuowane prace nad projektami AstroMentalHealth i EEG Neurofeedback.

Przeprowadzane eksperymenty mają potencjał, by zmienić podejście do medycyny, materiałoznawstwa oraz technologii kosmicznych. Z każdym dniem misji, polski astronauta wnosi swój wkład w rozwój nauki, który może mieć daleko idące konsekwencje zarówno dla badań kosmicznych, jak i dla poprawy jakości życia na Ziemi.