Mózg kobiety w ciąży ulega głębokiej reorganizacji

W niedawnych badaniach naukowcy obrazowali strukturę mózgu kobiet w ciąży. W oparciu o skany mózgu wykonane przed ciążą, w jej trakcie oraz już po rozwiązaniu ustalili, że mózg w czasie ciąży ulega głębokiej reorganizacji, przy czym niektóre zmiany miały krótkotrwały charakter, a inne trwały przez lata.

Ciało kobiety przechodzi głębokie zmiany fizjologiczne w czasie ciąży. Dotyczy to także mózgu. Naukowcy z Kalifornii śledzili, jak zmienia się struktura mózgu w czasie ciąży przy pomocy obrazowania metodą rezonansu magnetycznego. Skany wykonywane co kilka tygodni od momentu przed poczęciem do dwóch lat po porodzie ujawniły rozległą reorganizację mózgu matki, przy czym niektóre zmiany trwały krótko, a inne lata.

Wyniki oraz opis badań ukazał się na łamach pisma "Nature Neuroscience" (DOI: 10.1038/s41593-024-01741-0)

- Mózg matki przechodzi zmianę w trakcie ciąży i w końcu możemy obserwować ten proces w czasie rzeczywistym - powiedziała kierująca badaniami prof. Emily Jacobs z University of California w Santa Barbara. - Nigdy nie widzieliśmy mózgu w trakcie tej metamorfozy. Teraz mogliśmy zaobserwować ogromne zmiany w objętości istoty szarej, grubości kory mózgowej, mikrostrukturze istoty białej i objętości komór, gdy wszystko to rozwijało się tydzień po tygodniu – dodała.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Do tej pory przeprowadzono tylko kilka badań, które sprawdzały, co się dzieje w mózgu kobiety podczas ciąży. W 2017 r. naukowcy wykazali, że ciąża zbiegła się ze znacznym zmniejszeniem istoty szarej, czyli to, co ustalili uczeni w obecnym badaniu. W 2022 roku inne badania wykazały, że hormony wydzielane w trakcie ciąży zmieniły sposób, w jaki połączone są sieci mózgowe.

- Jest bardzo wiele w neurobiologii ciąży, czego jeszcze nie rozumiemy. I to nie dlatego, że kobiety są zbyt skomplikowane, że ciąża to jakiś węzeł gordyjski. To produkt uboczny faktu, że nauki biomedyczne historycznie ignorowały zdrowie kobiet. Jest rok 2024 i to jest pierwszy rzut oka na tę fascynującą neurobiologiczną przemianę – podkreśliła Jacobs.

Neurobiolodzy w badaniach tych opracowali pierwszą szczegółową mapę ludzkiego mózgu w trakcie ciąży. Obrazowanie mózgu matki ujawniło głębokie zmiany. W miarę postępu ciąży naukowcy zauważyli kurczenie się istoty szarej, czyli tkanki mózgowej będącej skupiskiem ciał komórek nerwowych. To jeden z dwóch, obok istoty białej, podstawowych elementów budujących ludzki ośrodkowy układ nerwowy.

Naukowcy wykonali 26 skanów mózgu zdrowej 38-letniej kobiety, która wcześniej nie miała dzieci i zaszła w ciążę metodą zapłodnienia in vitro. Skany wykonywano na trzy tygodnie przed poczęciem, w pierwszym, drugim i trzecim trymestrze ciąży. Siedem skanów wykonano na przestrzeni dwóch lat po porodzie. Naukowcy pobierali również próbki krwi w tym czasie. Dane ujawniły, jak mózg zmieniał się z tygodnia na tydzień.

Najbardziej widoczny był wspomniany już stały spadek objętości istoty szarej, pomarszczonej zewnętrznej powierzchni mózgu. Naukowcy wykazali, że w czasie ciąży doszło do około 4 procentowego zmniejszenie istoty szarej, szczególnie w regionach związanych z poznawaniem społecznym, chociaż wszystko wracało do normy pod koniec ciąży. To mniej więcej taka sama skala zmian, jaką obserwuje się w okresie dojrzewania.

Naukowcy odkryli też, że połączenia między neuronami, które tworzą istotę białą, zwiększyły swoją łączność w ostatnich dwóch trymestrach ciąży. Kiedy obwody neuronowe są dostrajane z jakiegoś powodu, istota szara ma tendencję do kurczenia się, podczas gdy połączenia istoty białej się zwiększają, co pozwala informacjom na bardziej wydajne przemieszczanie się po mózgu, wyjaśniają uczeni.

Badacze dostrzegli też rozszerzenie się komór, w których wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy oraz zwiększenie ilości samego płynu. Zmiany te były powiązane ze wzrostem poziomu hormonów. Z kolei hormony takie jak estrogen i progesteron wpływając na osocze krwi, metabolizm, zużycie tlenu i odporność.

Nie wiadomo, jak te zmiany w mózgu odnoszą się do zmian w zachowaniu. W grę wchodzi wiele czynników wykraczających poza hormony, takich jak stres czy brak snu. Z badań na zwierzętach wiadomo, że u ciężarnych gryzoni następuje wzrost estrogenu i progesteronu, który przeprogramowuje obwody mózgowe, takie jak podwzgórze, co zwiększa wrażliwość matki na zapachy i dźwięki jej nowonarodzonych szczeniąt.

Być może coś podobnego dzieje się u ludzi, chociaż nasza fizjologia jest bardziej złożona, a wyniki badań na gryzoniach mogą nie mieć tutaj odniesienia.

Chociaż kurczenie się części mózgu może brzmieć przerażająco, te zmiany odzwierciedlają przebudowę tkanki mózgowej na potrzeby macierzyństwa. Badania te torują drogę do znacznie głębszego zrozumienia mózgu matki w czasie ciąży, aby dowiedzieć się więcej o ryzyku depresji poporodowej, czy o tym, dlaczego ciąża może zmniejszyć migreny i objawy stwardnienia rozsianego.

Naukowcy chcą kontynuować prace. Obecne badania objęły tylko jedną kobietę w ciąży, dlatego teraz uczeni chcą zebrać skany mózgu od większej liczby kobiet w ciąży.

Źródło: Science Alert, Live Science, fot. Pixabay/ Anastasia Maka/ CC0

Twórz treści i zarabiaj na ich publikacji. Dołącz do WP Kreatora