Jak wywabić wirusa HIV z komórek? Naukowcy znaleźli sposób

W publikacji, która ukazała się na łamach pisma "Nature Communications" (DOI: 10.1038/s41467-025-60001-2), naukowcy z Peter Doherty Institute for Infection and Immunity w Melbourne zademonstrowali sposób na wywabienie chowającego się w komórkach wirusa HIV, torując drogę do całkowitego usunięcia go z organizmu.

HIV jest wirusem, który atakuje układ odpornościowy człowieka wywołując AIDS – zespół nabytego niedoboru odporności. Wyizolowano go w latach 80., ale pierwsze wzmianki o jego występowaniu pojawiły się 20 lat wcześniej. Atakuje on głównie limfocyty T, które stanowią pierwszą linię obrony organizmu przed różnorakimi chorobami, ale jego celem są też inne komórki odpornościowe. Wirus rozprzestrzeniając się w organizmie dewastuje system immunologiczny człowieka narażając go na śmierć w przypadku nawet błahego schorzenia, którego zdrowy organizm mógłby nawet nie zauważyć.

Na całym świecie około 40 milionów osób jest zarażonych wirusem HIV. Z tej grupy jedynie około 60-70 proc. przyjmuje leki antyretrowirusowe, które utrudniają replikację wirusa. Leki nie eliminują całkowicie HIV, ale mogą go stłumić, więc choroba nie jest odczuwalna, co pozwala chorym w miarę normalnie funkcjonować. HIV każdego roku zabija około miliona nosicieli.

HIV jest prawdziwym mistrzem zabawy w chowanego i skutecznie unika odpowiedzi ze strony układu odpornościowego, powlekając się cukrami przypominającymi te wytwarzane przez organizm. Może też ukryć swój genetyczny szablon w naszym własnym DNA, gdzie pozostaje w uśpieniu. Wirus również szybko mutuje, zmieniając swoją formę, przez co układ odpornościowy ma trudności z wytworzeniem przeciwciał, które mogą go złapać.

Zdolność wirusa do ukrywania się w niektórych komórkach, takich jak białe krwinki, była jednym z głównych wyzwań dla naukowców poszukujących lekarstwa na HIV. Bo organizmie zakażonej osoby znajduje się rezerwuar HIV, zdolny do reaktywacji, z którym nie poradzi sobie ani układ odpornościowy, ani znane nam leki.

Australijscy naukowcy w nowej publikacji pokazali sposób, dzięki któremu można zmusić HIV do wyjścia z ukrycia, co może umożliwić jego całkowitą eliminację. Metoda ta opiera się na technologii mRNA, która zyskała na znaczeniu podczas pandemii COVID-19. W swoich badaniach uczeni po raz pierwszy wykazali, że mRNA można z powodzeniem dostarczyć do komórek, w których ukrywa się HIV. Następnie mRNA instruuje komórki, żeby ujawniły wirusa.

– Wcześniej uważano, że dostarczenie mRNA do rodzaju białych krwinek, w których znajdują się rezerwuary wirusa, było niemożliwe – powiedziała dr Paula Cevaal, współautorka badania. Dlaczego? Bo komórki te nie wchłaniają lipidowych nanocząsteczek, które są wykorzystywane do przenoszenia mRNA.

Zespół opracował nowy typ nanocząsteczki – LNP X, który białe krwinki akceptują. – Mamy nadzieję, że ten nowy projekt nanocząsteczek może być nową ścieżką do wyleczenia HIV – przyznała Cevaal.

Naukowcy podkreślają, że potrzebne będą dalsze badania, aby ustalić, czy zmuszenie wirusa do wyjścia z ukrycia wystarczy, aby umożliwić układowi odpornościowemu poradzenie sobie z nim, czy też technologia będzie musiała zostać połączona z innymi terapiami, aby wyeliminować HIV z organizmu.

Badania nad nowym typem nanocząsteczek lipidowych były prowadzone na komórkach pobranych od pacjentów z HIV. Jednak żeby zacząć stosować nową metodę w terapiach, należy przeprowadzić testy na zwierzętach, a następnie badania bezpieczeństwa na ludziach, które prawdopodobnie zajmą lata, zanim badania skuteczności nanocząsteczki mogłyby się rozpocząć.

– W dziedzinie biomedycyny wiele rzeczy ostatecznie nie trafia do klinik. Taka jest smutna prawda. Nie chcę malować ładniejszego obrazu niż rzeczywistość. Ale jeśli chodzi konkretnie o dziedzinę leczenia HIV, nigdy nie widzieliśmy niczego tak dobrego, pod względem ujawniania tego wirusa. Więc mamy wielką nadzieję, że będziemy w stanie zaobserwować ten typ reakcji u zwierząt i że ostatecznie będziemy mogli to zrobić też u ludzi – wyjaśniła Cevaal.

Dr Michael Roche z University of Melbourne i współautor publikacji powiedział, że odkrycie może mieć szersze implikacje wykraczające poza HIV, ponieważ ten typ białych krwinek, w których chowa się HIV, jest również zaangażowany w inne choroby, w tym nowotwory.

Źródło: Nature Communications, The Guardian, fot. Wikimedia Commons/ NIAID/FLickr/ CC BY 2.0. Na zdjęciu obraz ze skaningowego mikroskopu elektronowego ludzkiego limfocytu (kolor niebieski i zielony) zakażonego wirusem HIV (kolor żółty). Zdjęcie wykonane w NIAID Rocky Mountain Laboratories.