Fazy Księżyca - fazy zwierząt. Jak wpływa na nie satelita

Zbliżające się zaćmienie Księżyca będzie z pewnością obserwowane przez wielu ludzi. Jednak naturalny satelita Ziemi ma nie tylko walory estetyczne. Często bardzo subtelnie, lub nieco dosadniej, wpływa na zwierzęta. Zarówno te udomowione od tysięcy lat, jak również te dzikie.

Chyba jedną z najdziwniejszych rzeczy, jaką zauważono w trakcie badań relacji zwierząt z Księżycem jest to, że w trakcie pełni domowe pupile są bardziej narażone na kontuzje i urazy. Tę interesującą hipotezę wysunęli naukowcy z Centrum Weterynarii Uniwersytetu w Kolorado. Wykazali oni, że podczas pełni ruch w trakcie dyżurów weterynaryjnych wzrasta – koty mają 23 proc. więcej szans na wizytę w przychodni, a psy – 28 proc. Co ciekawe, liczba ludzi, którzy zgłaszają się w związku z atakami na pogotowie wzrasta dwukrotnie. Badaczom nie udało się dokładnie ustalić, co jest główną przyczyną. Zasugerowali jednak, że wynika to z faktu, że w trakcie pełni noce są jaśniejsze, więc zwierzęta więcej czasu spędzają na świeżym powietrzu. A wtedy o wypadek nietrudno.

Jednak nie tylko słodkimi szczeniaczkami i uroczymi kotkami żyje człowiek. Bardzo ciekawą hipotezę na temat wykorzystywania Księżyca przez ryby wysunął z kolei profesor dr hab. Zbigniew Maciej Gliwicz z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Na początku XXI wieku prowadził badania na jeziorze Cabora Bassa, będącego częścią afrykańskiej rzeki Zambezi. Tam zauważył ciekawe zjawisko, dotyczące łapania przez ryby zwierząt planktonowych:

"Jezioro leży blisko równika. Noc trwa 12 godzin, a zapada w ciągu 5 minut, bardzo gwałtownie. Gdy księżyc jest w pełni, słońce zachodzi o godzinie 18, a księżyc wschodzi i nic się nie dzieje – jest widno i zwierzęta siedzą głęboko. Następnego dnia księżyc nie jest już w pełni, ale wciąż bardzo jasno świeci. Jednak nie wschodzi już wraz z zachodem słońca, ale godzinę później. Po zachodzie słońca robi się zupełnie ciemno. Zwierzęta podchodzą do góry, a ponieważ żyją 6-15 dni, nie mogą „wiedzieć”, że za chwilę zrobi się jasno. Mogą to jednak "wiedzieć" żyjące znacznie dłużej – rok czy dwa – ryby. Powstaje „pułapka księżycowa”. Ryby czekają na ten moment, kiedy zaskoczone nagłym światłem prawie pełnego księżyca zwierzęta planktonowe stają się widocznym, łatwym łupem. W ciągu 15 minut, zanim zwierzęta zorientują się, że jest jasno i uciekną w głąb, ok. 90 proc. z nich pada łupem ryb".

Kolejnym przykładem z gatunku ryb jest leuresthes tenuis, po polsku nazwana księżycówką. Nazwa nie jest przypadkowa. Ta występująca u wybrzeży Kalifornii ryba zawsze odbywa tarło w nocy, pod koniec najwyżej sięgającego przypływu. Trwający od godziny do trzech proces ma miejsce kilku dni po pełni Księżyca lub jego nowiu.

W momencie przypływu samica zostaje poniesiona wodą na piasek w okolica krańca zasięgu fali morskiej. Tam wwierca się ogonem i tworzy małe gniazdo, gdzie w obecności samca (lub samców) składa jaja.

Co ciekawe, zwyczaje godowe księżycówek zmusiły władze Kalifornii do wprowadzenia okresu ochronnego między kwietniem a majem, by mogły się spokojnie rozmnażać. Uzależnienie tarła od faz księżyca powoduje, że łatwo je przewidzieć, w związku z czym koneserzy tych jadalnych ryb wybierali się nocą nad morze, gdzie było tysiące osobników, by urządzić sobie bardzo łatwe łowy. Ten proceder również ukrócono, zakazując używania narzędzi potrzebnych do łapania księżycówek.

Przejdźmy teraz do innego rzędu zwierząt. Mogą być pajęczaki, a konkretnie skorpiony. Okazuje się bowiem, że te groźnie wyglądające zwierzęta świecą w ciemności. Tak, kiedy trwa pełnia, a Księżyc odbija światło Słońca, polujące w nocy skorpiony jarzą się nienaturalnie błękitnym światłem. To efekt protein, które znajdują się wewnątrz ich pancerzy.

Pytanie tylko, dlaczego tak się dzieje? Hipotez jest kilka – niektórzy uważają, że w ten sposób odstraszają drapieżników, inni z kolei twierdzą, że w ten sposób znajdują się z innymi osobnikami w ciemności. Skorpiony nienawidzą światła dnia i starają się go unikać jak mogą – zwłaszcza promieni UV. Dlatego ostatnia z hipotez zakłada, że dzięki odbijaniu ultrafioletu skropiony mogą sprawdzić, jaki jest poziom światła na zewnątrz i czy mogą wyjść na polowanie.

Na koniec wróćmy do zwyczajów ssaków, konkretnie nieco większych kotowatych, czyli lwów. Drapieżniki te polują na swoje ofiary głównie w nocy. Jednak kiedy trwa pełnia, aktywność zwierzyny, będącej naturalnym pokarmem lwów, spada i nie ma na kogo polować. Z powodu fazy księżyca lwy są zmuszone do polowania w ciągu dnia, aby uzupełnić braki w kaloriach.

Co ciekawe, w tym okresie lwy stanowią poważne zagrożenie dla ludzi. Wynika to z faktu, że głodne lwy nie są zbyt wybredne i zaatakują wszystko, co pomoże zaspokoić ich potrzeby. Z takim problemem borykają się mieszkańcy Tanzanii – między 1988 a 2009 rokiem lwy zaatakowały około 1000 osób. Zagrożenie jest wysokie nawet 10 dni po pełni, kiedy księżyc dalej pozostanie stosunkowo duży.

Badający to zjawisko Craig Packer z Uniwersytetu w Minnesocie podkreślił, że to wpływ zjawisko na ewolucję może być większy niż sądzimy – a nocna aktywność takich drapieżników jest bezpośrednio powiązana z naszym strachem przed czarną jak smoła noc.