Ewolucja gwiazd. Naukowcy przytaczają przykład ze Star Wars

Naukowcy z University of Leeds dokonali odkrycia w temacie gwiazd typu Be. Są to jedne z najczęściej występujących i największych gwiazd w kosmosie. Charakteryzują się one obecnością otaczającego je gazowego dysku, który przypomina nieco ten, który otacza Saturna. Choć są one znane naukowcom od około 150 lat, dzięki obserwacjom Angelo Secchiego w 1866 r., to do tej pory nie było wiadomo, jak powstają.

Większość naukowców zakładała, że dysk wokół takiej gwiazdy powstaje z powodu jej szybkiej rotacji, która może wynikać z oddziaływań z inną gwiazdą, kiedy razem utworzą układ podwójny, czyli dwie gwiazdy krążące wokół siebie.

Jonathan Dodd, współautor odkrycia opisanego na łamach "Monthly Notices of the Royal Astronomical Society", wyjaśnia: "Najlepszą ilustrację takiego układu można było zobaczyć w ‘Gwiezdnych Wojnach’. Widać tam planety z dwoma słońcami".

Jednak nowe badania, przeprowadzone na podstawie danych zgromadzonych dzięki europejskiemu satelicie Gaia, pokazały, że gwiazdy typu Be mogą występować również w układach potrójnych.

- Zaobserwowaliśmy sposób, w jaki gwiazdy poruszają się po nocnym niebie przez dłuższe, sięgające 10 lat oraz krótsze - sześciomiesięczne okresy. Jeśli gwiazda porusza się po prostej linii, wiemy, że jest sama. Jeśli jednak jest ich więcej niż jedna, zauważymy niewielkie wahania, a w najlepszym wypadku ruch spiralny. Zastosowaliśmy tę metodę do dwóch typów gwiazd – B oraz Be. Ku naszemu zdziwieniu nasze obserwacje wskazały, że gwiazdy Be rzadziej mają towarzysza, niż gwiazdy B. To interesujące, ponieważ spodziewaliśmy się spotykać dodatkowe gwiazdy częściej właśnie w tym przypadku – tłumaczy Jonathan Dodd.

Prof. René Oudmaijer, kierujący projektem, sugeruje, że rzadsze występowanie gwiazd Be z dodatkowymi gwiazdami może wynikać z tego, że trudniej jest je zauważyć. Obraz sytuacji zmieniło poszukiwanie gwiazd Be z towarzyszkami, które są od nich silnie oddalone. Teraz okazało się, że takich układów podwójnych jest mniej więcej tyle samo, co w przypadku gwiazd B.

Dodatkowo, badania wykazały, że często obserwowano nie tylko układy podwójne, ale także potrójne. W takim układzie duża gwiazda zabierała materię położonej bliżej gwieździe towarzyszącej. Z tego powodu te dodatkowe gwiazdy jest szczególnie trudno dostrzec – po oddaniu części swojej masy stały się mniejsze i ciemniejsze.

To odkrycie może mieć "kolosalny wpływ" na inne dziedziny astronomii – twierdzą naukowcy. Może pomóc w badaniach czarnych dziur, gwiazd neutronowych i różnych źródeł fal grawitacyjnych.

- Obecnie w fizyce zachodzi rewolucja dotycząca fal grawitacyjnych. Obserwowaliśmy je dopiero od kilku lat i odkryto je dzięki kolizjom czarnych dziur. Wiemy, że te enigmatyczne obiekty – czarne dziury i gwiazdy neutronowe – istnieją, ale nie wiemy wiele na temat otaczających je gwiazd. Nasze wyniki dają wskazówkę do zrozumienia tego typu źródeł grawitacyjnych fal – mówi prof. Oudmaijer.

- W ciągu ostatniej dekady astronomowie dowiedzieli się, że powstawanie układów podwójnych to niesłychanie ważny element ewolucji gwiazd. Teraz coraz bardziej przekonujemy się, że jest ono jeszcze bardziej złożone i że trzeba brać pod uwagę także układy potrójne. W rzeczy samej – układy potrójne są dzisiaj tym, czym kiedyś były podwójne – dodaje.