Czołgi Leopard 2 dla Ukrainy. Sprzęt Bundeswehry, który stał się europejskim standardem

Czołgi Leopard 2 mają szansę zapisać się w historii jako pierwszy zachodni sprzęt tego typu, jakim wsparto walczącą Ukrainę. Paradoks polega na tym, że jako pierwsi nie dostarczą go Niemcy, ale zrobi to Polska. Lista potencjalnych chętnych gotowych do przekazania Leopardów 2 jest jednak dłuższa. Co ciekawe, amerykańskie media podkreślają, że są to maszyny lepiej opancerzone niż dostarczone dotąd Ukraińcom pojazdy z USA. Jak doszło do tego, że niemiecki czołg stał się nieoficjalnym, europejskim standardem?

Kompania polskich Leopardów 2 zostanie przekazana Ukrainie. Deklaracja prezydenta Andrzeja Dudy, złożona podczas wizyty we Lwowie, przełamuje wielomiesięczny impas związany ze wsparciem Ukrainy najcięższą, zachodnią bronią.

Choć Polska już wcześniej przekazała wschodniemu sąsiadowi czołgi, do tej pory były to konstrukcje radzieckie – jak T-72, lub mające radziecki rodowód, jak PT-91 Twardy. Leopard 2 ma szansę stać się pierwszym czołgiem opracowanym na Zachodzie, który wesprze Ukrainę w obronie przed rosyjskim najeźdźcą.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Jak podkreśla "The Wall Street Journal", polskie wsparcie oznacza dostarczenie Ukrainie sprzętu lepiej chronionego pancerzem niż pojazdy przekazane do tej pory przez Stany Zjednoczone, Francję czy Niemcy.

W takim kontekście ważna jest dalsza część wypowiedzi polskiego prezydenta, który wspomniał o przekazaniu czołgów Leopard 2 w ramach budowanej właśnie, międzynarodowej koalicji, której uczestnicy planują wesprzeć Ukrainę własną bronią pancerną.

Jednym z warunków, które umożliwiają takie działanie, jest fakt, że Leopard 2 jest obecnie najpopularniejszym czołgiem w europejskiej części NATO.

Przez lata niemiecka konstrukcja wyparła z europejskich armii wiele innych modeli czołgów albo – dzięki atrakcyjnej ofercie – uniemożliwiła powstanie tych, nad których rozwojem w różnych państwach pracowano.

Choć ze względu na symbolikę wsparcie Ukrainy Leopardami 2 będzie bardzo ważne, to czołgi te – zwłaszcza w swoich starszych wersjach, jak Leopard 2A4 – nie muszą oznaczać jakościowego przełomu na ukraińskich polach bitew. Z czego to wynika i w jaki sposób Leopard 2 zdominował europejski rynek czołgów?

Leopard 2 to pierwszy czołg podstawowy zaliczany do 3. generacji. Charakteryzuje ją zastosowanie (zazwyczaj) wielowarstwowego pancerza, skutecznej stabilizacji armaty, dzięki czemu można prowadzić ogień bez potrzeby zatrzymywania się, a także systemów celowniczych i kierowania ogniem, dających dużą szansę na trafienie celu pierwszym pociskiem.

Niemiecki czołg powstał jako następca wcześniejszego modelu, znanego obecnie jako Leopard 1, ale plany konstruktorów były znacznie ambitniejsze – prace rozwojowe prowadzono początkowo wspólnie z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi. Drogi kooperantów rozeszły się jednak i każde z państw opracowało ostatecznie własny czołg: Niemcy - Leoparda 2, Stany Zjednoczone - Abramsa, a Wielka Brytania - Challengera.

Początkowo Leopard 2 nie odniósł wielkiego sukcesu. W czasie zimnej wojny, poza Bundeswehrą, eksploatowały go Holandia i Szwajcaria. Ogromny sukces tego czołgu przypadł na lata 90. i późniejsze, kiedy to kolejne państwa, poszukując nowoczesnej broni pancernej, wybierały niemiecką konstrukcję.

Leopard 2 cieszył się wówczas doskonałą opinią, a do tego – ze względu na utrzymanie produkcji – po prostu był dostępny w Europie, która w tamtym czasie zrezygnowała z produkcji nowych czołgów.

W ten sposób Leoparda 2 przyjęły Austria, Dania, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Norwegia, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja a ostatnio także Węgry. Leopard 2 został doceniony także poza Europą – sprzęt ten trafił do armii Chile, Indonezji, Kanady i Kataru.

Pomimo ogromnego sukcesu komercyjnego przez długie lata Leopard 2 pozostawał czołgiem niesprawdzonym w realnej walce. Wypadał znakomicie podczas prób poligonowych czy różnego rodzaju czołgowych zawodów, ale powszechna opinia o jego wysokiej jakości bazowała głównie na tabelach z danymi technicznymi.

Zmian tej opinii nie przyniósł udział Leopardów 2 w misjach stabilizacyjnych na Bałkanach, a także wsparcie udzielane podczas walk w Afganistanie, gdzie głównym zagrożeniem były różnego rodzaju miny.

Prawdziwy chrzest bojowy Leopardy 2 przeszły dopiero na Bliskim Wschodzie, podczas walk prowadzonych przez Turcję z Państwem Islamskim. Wnioski wyciągnięte ze starć podkopują nieco legendę tej broni.

Trzeba przy tym zastrzec, że w walkach brały udział czołgi w wersji A4 – czyli starej, użytkowanej również przez Polskę (obok wersji A4 Polska użytkuje także nieco nowszy wariant A5 i modernizowany Leopard 2PL).

Najnowsze warianty Leopardów 2, jak Leopard 2A7 czy A7+ to jakościowo zupełnie inna półka zarówno pod względem bezpieczeństwa (m.in. za sprawą systemu aktywnej ochrony), jak systemu kierowania ogniem czy świadomości sytuacyjnej załogi. Do Ukrainy trafią jednak zapewne czołgi reprezentujące podobną generację, jakiej użyła w walkach Turcja.

Wojna w Ukrainie dostarczyła wielu widowiskowych nagrań, przedstawiających eksplozje rosyjskich czołgów. Słynne latające wieże i powszechnie znana (i będąca nie tylko rosyjską przypadłością!) wada w postaci rozmieszczenia amunicji niemal w każdym wolnym zakątku kadłuba sprawiają, że w powszechnym odbiorze czołgi o radzieckim rodowodzie wydają się niebezpieczne dla załóg i łatwe do zniszczenia.

Problem w tym, że Leopardy 2 wybuchają równie widowiskowo – jak każdy czołg, w którym na etapie projektu nie oddzielono amunicji od przedziału bojowego.

Nie jest znana dokładna liczba straconych przez Turcję Leopardów 2. Najbardziej ostrożne szacunki mówią o co najmniej kilkunastu egzemplarzach, ale prawdopodobnie jest to liczba zaniżona. Podczas samych walk o miejscowość Al-Bab w grudniu 2016 roku Turcja straciła co najmniej 10 czołgów tego typu.

Co istotne, część z nich nie została tylko uszkodzona, co zmusiło załogę do opuszczenia i pozostawienia sprzętu. Dostępne materiały zdjęciowe pokazują całkowicie zdemolowane, rozerwane wybuchami kadłuby Leopardów 2, co wskazuje – prawdopodobnie – że doszło w nich do eksplozji amunicji.

Straty wśród Leopardów 2 mogły wynikać z błędnej taktyki Turków, a także wysokiego nasycenia rejonu walk bronią przeciwpancerną piechoty. W przypadku walk w Ukrainie trudno jednak oczekiwać, że nasycenie to będzie mniejsze.

Dlatego przekazanie kompanii (w Polsce to 14 czołgów, w Ukrainie - 10) polskich Leopardów 2 ma znaczenie przede wszystkim jako symbol. Wymierną rolę w walce z Rosjanami zachodnie czołgi będą mogły odegrać dopiero wtedy, gdy za przykładem Polski swoje Leopardy 2 przekażą także inne kraje.