Jak zabezpieczyć domową elektronikę przed skutkami burzy?

Wkraczamy właśnie w sezon burzowy. Jak donosi Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, średnia liczba dni burzowych w roku waha się od 20 do 25, jednak zdecydowana większość z nich przypada na okres letni. Czas więc pomyśleć, jak zabezpieczyć nasze domowe IT przed uderzeniami błyskawic.

Jak donosi Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, średnia liczba dni burzowych w roku waha się od 20 do 25, jednak zdecydowana większość z nich przypada na okres letni. Czas więc pomyśleć, jak zabezpieczyć nasze domowe IT przed uderzeniami błyskawic.

Najpierw zastanówmy się przez chwilę, czym natura może nas zaskoczyć. Okres pomiędzy czerwcem i październikiem charakteryzuje się dużą liczbą burz, które mogą zmienić nasz sprzęt w bezużyteczny szmelc.

Burze są elektrycznym zjawiskiem atmosferycznym, ściśle związanym z wystąpieniem chmur cumulonimbus. W naszej strefie klimatycznej burze występują od zawsze. Wyładowania atmosferyczne związane z burzą to w 60 proc. wyładowania miedzy chmurami. Pozostałe 40 proc. wyładowań ma kierunek chmura - ziemia. Ma to związek z dużą różnicą temperatur mas powietrza ustępujących i napływających - mówi profesor Halina Lorenc, klimatolog z IMiGW. - Zjawisko wyładowań elektrycznych jest bardzo niebezpieczne i może powodować zagrożenie dla zdrowia i życia, może być też przyczyną zniszczeń gospodarstw domowych. Jest ono o tyle groźne, że powierzchnia Ziemi naszpikowana jest urządzeniami elektrycznymi, które niekoniecznie posiadają stosowne zabezpieczenia i atesty. Uderzenia piorunów powodują więc liczne uszkodzenia i awarie.

Podstawą naszego bezpieczeństwa będzie instalacja odgromowa w postaci piorunochronów, której niestety nadal wiele domów nie posiada. W przypadku bezpośredniego trafienia piorunem w budynek, piorunochron odprowadza energię błyskawicy wprost do gruntu. Niestety olbrzymia energia błyskawicy trafiającej w dom, obok niego lub pochodzącej z wyładowania między chmurami nad budynkiem, nadal może spowodować przepięcie w sieci energetycznej czy telekomunikacyjnej. Grozi to uszkodzeniem wrażliwej na skoki napięcia elektroniki, takiej jak sprzęt RTV i komputery. Co ciekawe, uszkodzeniu mogą ulec urządzenia znajdujące się w promieniu nawet 1,5 km od miejsca, w które trafił piorun.

Co roku szkody (w odniesieniu do elektronicznego sprzętu) wywołane przez burze są szacowane na setki miliardów dolarów. Zwykle chodzi o zniszczone urządzenia, utracone dane i zmniejszoną produktywność.

Podczas burz należy obawiać się przede wszystkim przepięć - nagłych skoków napięcia elektrycznego. Czasem mogą wręcz doprowadzić do zniszczenia sprzętu, nie wspominając o utracie danych czy niższej wydajności naszych urządzeń.

Innym problemem są pojawiające się szumy, obejmujące różnego rodzaju zniekształcenia fal, wywołane też często przez nieregularny dostęp prądu. Dodatkowo, nasze użytkowe kłopoty mogą zostać zwielokrotnione za sprawą wentylatorów, czy też systemów chłodzenia, które źle znoszą przerwy w dostawach energii.

Na pierwszym miejscu należy wymienić częściowe i całkowite "blackouty", wprowadzające prawdziwy chaos w działaniu sieci elektrycznej. Z tego powodu bardzo często użytkownicy tracą swoje, czasem bezcenne, dane. Do tego, w przypadku przepięć w instalacji elektrycznej może dojść do całkowitego zniszczenia naszej cennej elektroniki. Uzyskanie w takim przypadku odszkodowania od zakładu energetycznego jest niezmiernie trudne i czasochłonne, a czasem nawet niemożliwe.

Oczywistym jest, iż najlepszym wyjściem na ochronę urządzeń jest po prostu odłączenie ich z sieci elektrycznej. Nie zawsze jednak jest to możliwe - szczególnie w przypadku, gdy znajdujemy się w pracy i np. komputer służy nam do wypełniania swoich obowiązków. Wówczas należy zaopatrzyć się w urządzenia, które zwiększą ochronę naszego sprzętu. W krótki i czytelny sposób przedstawimy gadżety, które sprawdzą się w takich sytuacjach.

Podłączając w domu sprzęt elektroniczny radzimy stosować zabezpieczenia przeciwprzepięciowe. Wydatki poniesione na ich zakup z pewnością będą niższe, niż koszt naprawy lub wymiany sprzętów, które uległy uszkodzeniu wskutek wyładowania atmosferycznego. Specjalne listwy sieciowe zapewniają bezpieczeństwo naszym urządzeniom w sytuacji wystąpienia przepięć w sieci elektrycznej. Do niektórych dołączane jest nawet ubezpieczenie sprzętu na z góry określoną kwotę, np. 10 tys. zł. Podczas gwałtownych burz z piorunami rozsądnym rozwiązaniem jest, w miarę możliwości, całkowite odłączenie sprzętu od zasilania. Jednak zagrożenie ze strony sieci energetycznej to nie wszystko. Często nasz komputer jest podłączony do internetu za pomocą kabla sieciowego, na którym również mogą wystąpić przepięcia. Mogą one doprowadzić do uszkodzenia portu LAN lub całego sprzętu. Nie należy zapominać także o modemach, do których mamy wpiętą linię telefoniczną lub kabel od naszego operatora. Przepięcia mogą doprowadzić do zniszczenia
urządzenia sieciowego i sprzętów do niego podłączonych, dlatego warto stosować listwy zabezpieczające z odpowiednimi gniazdami sieciowymi lub po prostu odłączać kabel.

Nie tylko komputery i urządzenia sieciowe są narażone na działanie burzy. Warto pamiętać, iż bardzo często do naszego telewizora mamy podpięta instalację antenową, która z reguły znajduje się na dachu budynku lub balkonie. Jest wysoce prawdopodobne, że uderzenie pioruna w antenę doprowadzi do uszkodzenia telewizora i wszystkich innych urządzeń do niego podłączonych. Dlatego na kablu antenowym warto zainstalować specjalny ochronnik burzowy, który uratuje nasz cenny sprzęt RTV.

Przykładem prostej listwy zabezpieczającej jest urządzenie Acar Smart. Dzięki dwóm niezależnym wyłącznikom można w łatwy sposób odłączyć nieużywane odbiorniki bez wyciągania wtyczki z gniazda sieciowego. Takie rozwiązanie stasowane na co dzień pozwala ograniczyć niepotrzebne zużycie energii elektrycznej. Acar Smart posiada także sygnalizację poprawności pracy ochrony przeciwprzepięciowej, zwiększającej bezpieczeństwo użytkowania. Cena takiego urządzenia to około 58 zł. Innym urządzeniem może być Axon 800. Daje ono pełne zabezpieczenie przeciwprzepięciowe urządzeń RTV, jak również komputerów. Listwa posiada 5 gniazd z uziemieniem i 2 gniazda płaskie. Część antenowa zabezpiecza przed przepięciami w instalacji antenowej takie urządzenia jak telewizor, magnetowid, tuner etc. Dodatkowo, posiada ono także zabezpieczenie toru transmisji SAT oraz ADSL. W części sieciowej z kolei zastosowano system ochrony przeciwprzepięciowej wyposażony w sygnalizację protekcji, która pokazuje czy nasze urządzenia są dobrze
chronione. Wszystkie gniazda zasilające posiadają zabezpieczenie chroniące dzieci przed porażeniem. Wygodę użytkowania zapewnia podświetlany włącznik, automatyczny bezpiecznik oraz możliwość ułożenia przewodu zasilającego w czterech kierunkach. Cena tego typu zabezpieczeń to około 77 zł.

NetProtector to przykład zabezpieczenia, które przeznaczone jest do ochrony urządzeń podłączonych do sieci Ethernet 10/100/1000 Mb/s, a połączonych ze sobą przez kabel czteroparowy prowadzony na zewnątrz budynku. Urządzenie zabezpiecza każdy przewód w kablu i odprowadza przepięcia do ziemi. Warunkiem skutecznej pracy jest podłączenie do uziemienia lub do przewodu ochronnego PE. Tego typu zabezpieczenia to wydatek około 100 zł.

Kolejnym urządzeniem zwiększającym bezpieczeństwo jest zasilacz buforowy, który stanowi wysoce efektywne rozwiązanie dla wszystkich urządzeń zasilanych prądem stałym 12V. Idealnie nadaje się on do systemów nadzorujących i komponentów takich jak: kamery IP, domowe routery, systemy zasilania POE, systemy alarmowe, sensory, panele kontroli itp. Dzięki UPS-owi, możliwe jest uzyskanie bardzo długich czasów podtrzymań niskim kosztem. Przy obciążeniu 1A jego czas podtrzymania wynosi ok. 340 minut. Można zamontować go także na ścianie. Cena urządzenia Power Walker to ok. 336 zł.

Najdroższym zabezpieczeniem są UPSy, które cześto cechują się czystą falą sinusoidalną nawet w trybie baterii oraz wysoką jakością ochrony energetycznej. To swoistego rodzaju akumulatory, pozwalające na podtrzymanie pracy komputera, czy telewizora przez określony czas, a jednocześnie w pełni zabezpieczające przed negatywnymi skutkami przepięć i burz. UPS można wykorzystać również przy piecach gazowych, instalacjach centralnego ogrzewania, pompach indukcyjnych, urządzeniach biurowych itp. Port USB kompatybilny z HID umożliwia monitorowanie podstawowego statusu UPS-a za pomocą systemów Windows, MAC OS i Linux bez instalacji dodatkowego oprogramowania. Niewielkie gabaryty sprawiają, że urządzenie nie zajmuje dużo miejsca, dzięki czemu zmieści się na małych powierzchniach i wąskich przestrzeniach. Wbudowany wyświetlacz pozwoli na odczytanie informacji o napięciu, poziomie naładowania baterii oraz obciążeniu UPS-a. Czas pełnego naładowania akumulatora wynosi średnio 4 godziny, ale dostępne są też bardziej
zaawansowane (co za tym idzie droższe) rozwiązania. Cena ok. 1000 zł.