Giną lokalne języki, a wraz z nimi cenna wiedza
Gdyby zliczyć wszystkie sposoby komunikowania się ludzi, bylibyśmy w stanie wynotować ponad 7 tysięcy języków. Nawet 1/3 z nich to języki rdzenne, używane co najwyżej w pojedynczych wioskach, które zanikną w przeciągu najbliższego stulecia.
Dodatkowy problem polega na tym, że obumieranie języków tubylczych jest równoznaczne z zanikaniem dawnych kultur oraz unikatowej wiedzy, która nie została w żaden sposób utrwalona na piśmie. Taka wiedza może dotyczyć miejscowej historii i obyczajów, ale nie tylko.
Rodrigo Cámara-Leret i Jordi Bascompte z Uniwersytetu w Zurychu opublikowali badanie, w którym spróbowali ustalić, jak tragiczna sytuacja rzadkich języków wiąże się z utratą rdzennej wiedzy medycznej. Biologów szczególnie interesowały zioła lecznicze i sposoby ich używania.
Cámara-Leret tłumaczy: "Każdy język używa unikalnej terminologii, aby nazywać i opisywać swoje środowisko. Kiedy ta terminologia zanika – ponieważ coraz mniej ludzi posługuje się tym językiem – traci się tę wiedzę. Jest to szczególnie wyraźne, gdy języki tubylcze są zastępowane przez bardziej dominujące, które nie mają terminologii dla roślin w danym regionie".
W swoim badaniu naukowcy przeanalizowali 3,5 tys. roślin o potencjalnych właściwościach medycznych, a także 12 tysięcy przykładów ich zastosowania, obecnych w dostępnej literaturze. Okazało się, że nawet ¾ wszystkich pomysłów na użycie ziół z takich obszarów jak północno-zachodnia Amazonia czy Nowa Gwinea, można określić jako nieznane w żadnym innym miejscu na Ziemi.
Na tej podstawie biolodzy spróbowali oszacować, jaki odsetek tej unikatowej wiedzy pozostaje zagrożona zapomnieniem. W tym celu sięgnęli do katalogu rejestrującego stan poszczególnych języków. Ich zdaniem zagrożone języki z Nowej Gwinei zawierają 31%, a te z Ameryki Południowej nawet 86% terminologii botanicznej, niespotykanej nigdzie indziej na globie. Dodatkowo naukowcy uważają, że egzotyczne języki mogą zawierać bezcenne dane o gatunkach, które już nie występują.
"Sytuacja języków jest związana z niskim statusem społeczno-ekonomicznym ich użytkowników" – ocenia lingwistka Eithne Carlin. Zadanie odratowania większości tubylczych języków (i jednocześnie uchronienia sprzężonej z nią wiedzy) będzie więc niezwykle trudne, ale nie niemożliwe.
Więcej informacji znajdziesz w oryginalnej publikacji: R. Cámara-Leret, J. Bascompte, Language extinction triggers the loss of unique medicinal knowledge, https://pnas.org/content/118/24/e2103683118
