Atomowy szantaż. Azerbejdżan grozi atakiem na elektrownię jądrową Metsamor

Konflikt pomiędzy Armenią i Azerbejdżanem nabrał nowego wymiaru – oba państwa ostrzegają się nawzajem o możliwości ataku na infrastrukturę energetyczną.

Za potencjalny cel dla wojsk Armenii został uznany azerski Zbiornik Mingeczaurski – sztuczny zbiornik wodny o powierzchni 620 kilometrów kwadratowych, zapewniający zasilanie dla elektrowni o mocy przekraczającej 350 MW.

Deklaracja ta spotkała się z odpowiedzią Azerbejdżanu, który zadeklarował, że w przypadku ataku na zbiornik wodny odpowie atakiem na ormiańską elektrownię jądrową w miasteczku Metsamor.

To wyjątkowy obiekt – wzniesiona w 1980 roku elektrownia jest obecnie uznawana za jeden z najmniej bezpiecznych, wciąż działających obiektów tego typu na świecie. Zaprojektowano ją, by wytrzymywała trzęsienia ziemi o sile do 7 stopni w skali Richtera.

Problem polega na tym, że rejon elektrowni jest zagrożony trzęsieniami o magnitudzie 8.

Ormiańska elektrownia była już zamknięta, ale – na skutek deficytu energii elektrycznej – została ponownie uruchomiona, dostarczając około 40 proc. potrzebnego Armenii prądu.

Zbiornik Mingeczaurski - widoczna zapora i miasto Mingeczaur

Groźba ataku na instalację atomową podczas regularnego konfliktu może budzić zaniepokojenie. Elektrownie atomowe nie były dotychczas atakowane (wyłączając liczne cyberataki i naloty Izraela) przez regularne armie – za cele uznawali je jednak wielokrotnie różni terroryści.

Najbardziej spektakularnym atakiem terrorystycznym było ostrzelanie w 1982 roku francuskiej elektrowni atomowej Superphénix przez szwajcarskiego terrorystę, który przez graniczną rzekę Rodan wystrzelił 5 pocisków z granatnika przeciwpancernego, powodując niewielkie uszkodzenia.

Celem ataków były także argentyńskie, francuskie i hiszpańskie instalacje atomowe. Te ostatnie wielokrotnie padały ofiarą ataków baskijskich separatystów, którzy byli w stanie zamordować ludzi czy wysadzić ładunki wybuchowe, ale bez istotnego uszkodzenia elektrowni.

Francuska elektrownia jądrowa Superphénix, zamknięta w 1997 r.

Od tamtego czasu elektrownie atomowe nie są atakowane przez terrorystów. Dochodzi jedynie do nieszkodliwych demonstracji, jak roztrzaskanie małego drona o francuską elektrownię atomową przez Greenpeace, co miało na celu wyrażenie sprzeciwu wobec energetyki jądrowej.

Dlaczego terroryści nie atakują już elektrowni atomowych? Jeden z ekspertów, Michael Schellenberg, w komentarzu dla Centrum Informacji o Rynku Energii wskazał kilka przyczyn. Jedną z nich jest wysoka odporność elektrowni – nawet detonacja sporych ładunków wybuchowych nie jest w stanie dokonać zniszczeń skutkujących skażeniem radioaktywnym.

Nie bez znaczenia jest także lokalizacja większości elektrowni, bo współczesne zamachy terrorystyczne są zazwyczaj obliczone na mediany rozgłos. Elektrownie, nawet jeśli są budowane w pobliżu zamieszkałych terenów, bardzo często są osłonięte przez naturalne przeszkody, przez co uzyskanie odpowiedniego efektu medialnego, porównywalnego choćby z płonącymi wieżami WTC, mogłoby być utrudnione.

Budynek syryjskiego reaktora, zniszczony w 2007 roku podczas operacji Orchard

Ataki na instalacje atomowe, przeprowadzone przez państwo, są – przynajmniej na razie – rzadkością. Wszystkie dwa znane takie przypadki są dziełem Izraela. W 1981 roku podczas operacji Opera izraelskie F-16 w perfekcyjnie przeprowadzonym, 40-sekundowym nalocie zniszczyły iracki reaktor Osirak. Znacząco opóźniło to prowadzone przez Saddama Husajna prace nad bronią jądrową.

Drugi atak Izraela został przeprowadzony w 2007 roku podczas operacji Orchard, której celem były syryjskie instalacje atomowe. Przeprowadzony przez izraelskie F-16 i F-15 nalot na reaktor w Dajr az-Zaur ponownie okazał się sukcesem. Izraelskie samoloty nie tylko zniszczyły reaktor, ale wykazały przy tym całkowitą nieskuteczność syryjskiej obrony przeciwlotniczej, wykorzystującej systemy produkcji rosyjskiej.