Wiedziałeś, że dinozaury wciąż istnieją? Nawet robimy z nich rosół

Dinozaury fascynują ludzi od… no właśnie, chciałoby się napisać, że od wieków, ale to nieprawda. Termin "Dinosauria" został wprowadzony dopiero w 1842 roku, a pierwszy naukowy opis tej grupy zwierząt pojawił się niespełna dwie dekady wcześniej.

Choć paleontologia jest młodsza niż kolejnictwo, wokół tych niezwykłych stworzeń zdążyło narosnąć już wiele mitów i nieporozumień. Czas obalić kilka z nich.

66 milionów lat temu w półwysep Jukatan (teren dzisiejszego Meksyku) uderzyła asteroida, co doprowadziło do wyginięcia dinozaurów. Ściślej rzecz ujmując, wyginięcia dinozaurów nieptasich, ale o tym za moment.

Wbrew pozorom do tzw. wielkiego wymierania nie doszło natychmiast po uderzeniu asteroidy. Owszem, fala uderzeniowa i powstałe w jej skutku pożary w ciągu kilku godzin zabiły większość żywych organizmów w promieniu tysięcy kilometrów, ale to za mało, by mówić o gwałtownym kataklizmie w skali globalnej. Powierzchnia Ziemi to przecież przeszło 500 milionów kilometrów kwadratowych.

Tak naprawdę najbardziej śmiercionośne okazały się pył i sadza, które w wyniku uderzenia dostały się do atmosfery, blokując tym samym światło słoneczne. Doprowadziło to do ochłodzenia klimatu oraz załamania fotosyntezy, a w konsekwencji śmierci roślin i całego łańcucha pokarmowego - począwszy od roślinożerców, a kończąc na drapieżnikach.

Szacuje się jednak, że cały proces wymierania kredy i paleogenu trwał tysiące lat. A i tak nie pochłonął wszystkich dinozaurów.

W nowoczesnej systematyce organizmy grupuje się na podstawie wspólnego pochodzenia ewolucyjnego. Razem z nami Ziemię zamieszkuje dziś ponad 10 tys. gatunków zwierząt, które są bezpośrednimi potomkami dinozaurów z grupy teropodów, a więc i same są dinozaurami. Nazywamy te zwierzęta ptakami.

Tak, w tzw. klasyfikacji filogenetycznej ptaki zaliczane są do kladu Dinosauria. Mówiąc prościej - wróbel, gołąb, szpak, mewa i kura to dinozaury. Dlatego w literaturze fachowej naukowcy posługują się często takimi terminami jak dinozaury nieptasie (non-avian dinosaurs) w odniesieniu do wymarłych form oraz dinozaury ptasie (avian dinosaurs) dla ptaków.

Jeśli więc zdarzyło ci się jeść rosół drobiowy, to możesz śmiało mówić, że próbowałeś wywaru z dinozaura.

Popkultura utrwaliła w głowach wielu z nas obraz pterodaktyli latających nad tyranozaurami, triceratopsami i welociraptorami, więc nie dziwi powszechne przekonanie, że pierwsze latające kręgowce były dinozaurami. Ale nie były.

Wspomniana wcześniej klasyfikacja filogenetyczna umieszcza pterozaury i dinozaury w odrębnych gałęziach ewolucyjnych. Oba klady należą do szerszej grupy Archozaurów (obejmującej także krokodyle), ale stanowiły rzędy, które rozwinęły się równolegle, lecz niezależnie.

Jeśli wyobrażasz sobie dinozaury przede wszystkim jako wielkie jaszczurki, to musisz wiedzieć, że wizerunek spopularyzowany przez hollywoodzkie filmy czy nawet stare podręczniki jest w dużej mierze niezgodny z aktualnym stanem wiedzy.

Analiza okrytych w ciągu kilku ostatnich dekad skamieniałości nie pozostawia wątpliwości, że wiele dinozaurów z grupy teropodów (do których należeli nawet przodkowie tyranozaura) miało pióra. Prehistoryczne stworzenia, podobnie jak dzisiejsze ptaki, wykorzystywały opierzenie do izolacji termicznej, wabienia partnerów czy ochrony jaj w gniazdach.

Goście tytułowego Parku Jurajskiego w filmie Spielberga mieli okazję zobaczyć T. reksa chwilę po ujrzeniu stada diplodoków, ale tak naprawdę zwierzęta te nigdy nie miały nawet okazji się spotkać.

Pierwsze nieptasie dinozaury pojawiły się na Ziemi ok. 237 milionów lat temu, a wymarły 66 milionów lat temu. Okres ich panowania rozciąga się więc na 171 milionów lat, a to wystarczająco dużo, by część gatunków wymarła na długo przed uderzeniem asteroidy.

Diplodoki wyginęły jakieś 147 milionów lat temu, podczas gdy tyranozaury pojawiły się pod sam koniec okresu kredowego, czyli ok. 68 milionów lat temu. Ostatniego diplodoka i pierwszego tyranozaura dzieli tym samym znacznie więcej czasu niż ostatniego tyranozaura i ciebie.