Legendarny karabin SWD i radziecka doktryna snajperska. Jej fundamenty przejęło NATO

Zaprojektowany przez Jewgienija Dragunowa karabin wyborowy SWD jest jedną z najsłynniejszych broni świata. To ucieleśnienie radzieckiej doktryny snajperskiej, która po końcu zimnej wojny została zaadaptowana przez NATO jako doktryna strzelców wyborowych. Wyjaśniamy osiągi karabinu SWD i jego funkcję na polu bitwy.

Zanim przejdziemy do karabinu, warto najpierw zapoznać się z założeniami jego powstania wywodzącymi się z rosyjskiej doktryny snajperskiej. Ta - w przeciwieństwie do zachodniej - miała bardziej masowe podejście.

W USA oraz innych państwach NATO snajperzy to wyspecjalizowane narzędzie dla dowódcy batalionu piechoty. Są oni najlepiej wyposażonymi i wyszkolonymi żołnierzami operującymi zazwyczaj samodzielnie lub w parach. Poza eliminowaniem kluczowych celów pokroju dowódców przeciwnika, dokonują też rozpoznania oraz np. zapewniają sprawniejsze wykorzystanie broni precyzyjnej.

Tymczasem doktryna ZSRR zakładała, że swojego snajpera będzie miał każdy oddział piechoty. Radziecki snajper był więc bezpośrednim wsparciem dla swojego oddziału, tak samo jak strzelec karabinu maszynowego. Dysponował on wyposażoną w celownik optyczny bronią o podwyższonym zasięgu. Umożliwiał on - w porównaniu do reszty oddziału z karabinkami systemu AK - zwalczanie celów znajdujących się kilkaset metrów dalej. W efekcie na batalion piechoty ZSRR przypadało nawet czterokrotnie więcej snajperów niż w przypadku NATO.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Za czasów II wojny światowej radzieccy snajperzy używali lepszych jakościowo egzemplarzy karabinów Mosin 1891/30 z celownikiem PU, ale próbowano też korzystać z samopowtarzalnych SWT-40 w wersji wyborowej. Ta jednak okazała się niewystarczająco celna, toteż po wojnie zaczęto poszukiwać broni spełniającej trzy główne założenia.

Nowa konstrukcja miała być samopowtarzalna, aby zapewnić szybką eliminację celów bądź prowadzenie ognia osłonowego przy celności wyborowego Mosina na dystansie 800 m i powyżej. Ponadto karabin miał być zasilany amunicją identyczną z tą, która jest stosowana w karabinach maszynowych oraz broń miała być stosunkowo lekka (poniżej 5 kg).

Te założenia ostatecznie spełniał karabin zasilany nabojem 7,62x54R mm zaprojektowany przez Jewgienija Dragunowa, doświadczonego strzelca sportowego. Po około dziesięciu latach pracy i testów jego efekt oznaczony jako SWD (Снайперская Винтовка Драгунова) został wprowadzony do służby w 1963 r.

Konstrukcyjnie karabin znacznie różni się od systemu AK. Po pierwsze mamy tutaj system gazowy z tłokiem o krótkim skoku z popychaczem i regulatorem gazowym, a ryglowany przez obrót zamek ma trzy rygle. Ponadto komora zamkowa jest frezowana z bloku stali dla większej sztywności, a nie tłoczona jak w karabinkach AKM i późniejszych (bardziej ekonomiczne rozwiązanie).

SWD waży zaledwie 3,9 kg (rozładowany bez optyki) lub 4,55 kg (załadowany i z lunetą PSO-1), co jest dobrym wynikiem jak na broń o długości 1225 mm przy zastosowaniu 24,4-calowej lufy (620 mm). Co ciekawe, ze względu na rosyjskie wymagania, karabin SWD charakteryzuje się o 19 proc. mniejszą celnością przy wykorzystaniu rosyjskiej etatowej amunicji snajperskiej 7N1. Jest to cena za zoptymalizowanie karabinu do wykorzystania amunicji z cięższymi pociskami zapalającymi czy wskaźnikowymi, zawierającymi materiał wybuchowy.

Lufa jest też dość cienka, przez co szybko się nagrzewa, co prowadzi do zmiany położenia punktu trafienia po około trzech 10-nabojowych magazynkach. 9-Hole Reviews w swoich testach karabinu SWD w wariancie na nabój 7,62x51 mm zaobserwowali przesunięcie o około 1,1 MOA po 27 strzałach. MOA to minuta kątowa i jest powszechnie wykorzystywana w ocenie celności broni strzeleckiej.

Przykładowo 1 MOA na 1 m to okrąg o średnicy 0,29 mm, na 100 metrach mamy już 29 mm i tak dalej. W przypadku zaobserwowanego dla karabinu SWD przesunięcia punktu trafienia w lewo o 1,1 MOA strzały padają 191,4 mm na lewo od punktu celowania na 600 m. W takim przypadku strzelając do celu wielkości popiersia, bez uwzględnia korekty zjawiska, strzały będą niecelne.

To zjawisko można ograniczyć poprzez zastosowane grubszej lufy, dodatkowo ryflowanej, zwiększając jej pojemność cieplną i powierzchnię jego oddawania. Karą za to jest jednak zwiększenie masy karabinu oraz podwyższenie kosztów produkcji. Pamiętajmy, że SWD mimo wszystko miał być masowym samopowtarzalnym karabinem wyborowym, a nie wręcz ikoną celności jak np. dwukrotnie cięższy HK PSG1 kosztujący 10 tys. dolarów.

Nie zmienia to faktu, że SWD przy zastosowaniu odpowiedniej amunicji jest zdolny do skutecznej eliminacji celów wielkości popiersia na dystansie 600/700 metrów przy celności na poziomie około 2 MOA (skupienie przestrzelin na 100 m to okolice 58 mm). Dla porównania karabiny snajperskie stosowane przez Zachód oferowały celność przynajmniej dwukrotnie lepszą.

Warto też wspomnieć o fabrycznym celowniku optycznym PSO-1 (mocowanym z boku, co ma też swoje wady), który co prawda dzisiaj jest już niewystarczający, ale podczas swojego debiutu charakteryzował się bardzo czytelną i łatwą w nauce siatką celowniczą oraz miał wbudowany wykrywacz oświetlaczy podczerwieni (prosty filtr wymagał jednak prądu, który był zapewniany przez mały panel fotowoltaiczny).

Ten pozwalał radzieckiemu snajperowi na zorientowanie się, że jest obserwowany lub na próbę eliminacji przeciwników wykorzystujących noktowizory. Pamiętajmy, że tamtych latach noktowizory nie były pasywne jak dzisiaj i wymagały do działania oświetlaczy podczerwieni.

Karabin SWD to wizjonerska konstrukcja z lat 60. XX wieku zaprojektowana od zera, a nie poprzez adaptację istniejącego karabinu do funkcji broni wyborowej. ZSRR dostarczało karabiny SWD tylko do zaprzyjaźnionych państw (nie wszystkie państwa bloku wschodniego miały do niego dostęp), a po zakończeniu zimnej wojny karabin był ceniony przez różne grupy na całym świecie. Dzisiaj SWD jest już jednak przestarzały, a Rosja do dzisiaj nie wprowadziła do służby jego następcy. Teoretycznie ma nim być karabin SWCh, ale ten jest dopiero testowany i jeszcze nie wiadomo, co z niego wyjdzie.

Warto zaznaczyć, że z czasem w NATO pojawiła się doktryna strzelca wyborowego (designated marksman). Ta także miała dać na niższym poziomie drużyny piechoty precyzyjne wsparcie żołnierza wyposażonego w samopowtarzalny karabin z celownikiem optycznym.

Początkowo w USA do tej roli stosowano zmodyfikowane karabiny M14, ale obecnie wykorzystywane są karabiny pokroju M110 SASS czy zastępujący go bardziej kompaktowy M110A1 CSASS (wariant HK G28).

W innych państwach było podobnie, ponieważ zazwyczaj stosowano lub dalej są wykorzystywane odpowiednio zmodyfikowane karabiny zasilane nabojem 7,62x51 mm NATO. Szwecja np. wykorzystuje karabiny AK4D (licencyjna wersja HK G3), Japonia Howa Type 64, Francja zdecydowała się na FN SCAR-H PR. Sporo państw korzysta też ze zmodyfikowanych karabinów FN FAL, a Polska niedawno wybrała karabin Grot 762N jako następcę karabinów SWD.