Izraelskie Patrioty na emeryturze dorobią sobie w Ukrainie?

Czasem bywa tak, że jeden sprzedaje, bo ma czegoś po dziurki w nosie i to coś nie spełnia jego oczekiwań, zaś drugi – bierze z pocałowaniem ręki i korzystanie. Nie inaczej jest w dziedzinie uzbrojenia. Tym pierwszym są Siły Obronne Izraela, które w ostatnim czasie zdecydowały, że nie będą dalej korzystać z amerykańskiej proweniencji systemów przeciwlotniczych MIM-104 Patriot doprowadzonych do standardu PAC-2/GEM+, gdyż są niezadowolone z ich potencjału bojowego.

Gwoździem do trumny izraelskich Patriotów stał się irański atak z połowy kwietnia. Mimo że ofensywę udało się odeprzeć bez większych strat własnych, to niezadowolenie z tych zestawów było duże.

Po drugiej stronie znajduje się Ukraina. Nasz wschodni sąsiad potrzebuje każdego rodzaju uzbrojenia, jak spragniony wędrowiec wody na pustyni. Zupełnie teoretycznie zestawy takie mogłyby powędrować z Bliskiego Wschodu na front wojny z rosyjskim agresorem. Będzie to jednak niesamowicie trudne do spełnienia. 13 maja doradca ds. bezpieczeństwa narodowego Jake Sullivan przypomniał, że Waszyngton cały czas stara się pozyskiwać dla Ukraińców różne typy uzbrojenia i będzie to czynił nadal, szczególnie w zakresie obrony przeciwlotniczej.

– Każdego dnia rozmawiam przynajmniej z jednym sojusznikiem o Patriotach dla Ukrainy. Mieliśmy ostatnio dobre wieści od jednego z krajów sprzymierzonych, który podaruje jedną baterię, zaś obecnie pracujemy nad kolejnymi – powiedział Sullivan.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Szansa na to, że systemy obrony powietrznej przejmie w swoje władanie Kijów raczej nie jest zbyt duża. Raczej nie pomoże też petycja obywateli Państwa Żydowskiego, którzy w sprawie przekazania Patriotów zwrócili się do rządu w Jerozolimie. Z pewnością nie odbędzie się to w drodze bezpośredniej izraelskiej darowizny. Ewentualnie mogłoby nastąpić w drodze odkupienia przez Amerykanów i późniejszego przekazania Kijowowi lub w drodze innego rodzaju rozliczenia między dwoma sojusznikami.

Można również przekazać je Grekom, którzy używają Patriotów, a w zamian Ateny mogłyby podarować przeciwlotnicze S-300 (Grecy już kiedyś chcieli te systemy przekazywać). Jednak – biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenie z dostawami izraelskiego uzbrojenia dla Sił Zbrojnych Ukrainy – kwestia ta jest mocno niepewna.

– Wątpię, czy Izrael to zrobi. Do tej pory wstrzymywał się od wszelkiej sprzedaży nie dlatego, że nie sympatyzuje z Ukrainą, ale ze strachu, że Rosja może poważnie zaszkodzić ważkim sprawom dla izraelskiej obronności, czy to w Syrii, czy w odniesieniu do Iranu – powiedział Chuck Freilich, były Izraelski zastępca doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego i starszy pracownik Instytutu Studiów nad Bezpieczeństwem Narodowym.

Niepewność wzrasta, gdy weźmiemy pod uwagę, że Izraelczycy musieliby włożyć nieco pracy w usunięcie elementów, które są specyficzne dla Cahalu. Pewne jest natomiast to, że po 40 latach służby w obronie izraelskiego nieba, Patrioty przejdą na emeryturę, ustępując pola rodzimym zestawom przeciwlotniczym i przeciwrakietowym Żelazna Kopuła. W lutym Siły Powietrzne Izraela po raz pierwszy ujawniły, że ograniczają użycie baterii Patriot, co może potrwać do początków lipca.

Obecnie Izrael ma komfort w doborze systemów obrony powietrznej i amerykański nie jest już tak nieodzowny jak kiedyś. Nie jest już też tak atrakcyjny pod względem charakterystyk w porównaniu do izraelskich odpowiedników. Wystarczy wziąć pod uwagę pierwszego z brzegu Stunnera, efektor Procy Dawida, który ma zasięg 300 km (pociski systemu MIM-104 Patriot – jedynie 160 km). Co więcej, ograniczeniem jest sektorowy radar AN/MPQ-65 o kącie wykrywania 120 stopni, co sprawie, że aby właściwie pokryć otoczenie trzeba ustawić trzy sztuki. Ponadto duże wątpliwości istniały od dawna w zakresie błędnego rozpoznawania swoich maszyn jako wrogich i ich zestrzeliwania.

Oprócz względów typowo operacyjnych (innymi słowy postrzegania jako przestarzałego i nieskutecznego) decydowały względy ekonomiczne. Cztery miliony dolarów za jedną sztukę w warunkach Bliskiego Wschodu to wydatek, którego nie można ot tak ponosić. Wyżej wspomniany Stunner również jest znacznie tańszy od PAC-3. W ramach procesów zwiększania efektywności operacyjnej zdecydowano, że kilka baterii "Jahalom" ( w języku hebrajskim oznacza diament, taką nazwę własną noszą Patrioty używane w Izraelu) zostanie wycofanych z użytku.

Proces usuwania ich ze służby operacyjnej ma zakończyć się w lipcu. Usunięte zestawy trafią prawdopodobnie do magazynów. W związku z tym obsługa baterii przejdzie kilkutygodniową szkolenie z obsługi Kipat Bar’zel, co w konsekwencji doprowadzi do utworzenia kilku dodatkowych baterii Żelaznej Kopuły, jednego z najskuteczniejszych systemów przeciwlotniczych na świecie, a wydaje się, że najbardziej doświadczonego w zakresie zwalczania środków napadu powietrznego.

Patrioty po raz pierwszy znalazły się w Izraelu podczas wojny w Zatoce Perskiej w 1991 r., aby poradzić sobie z zagrożeniem ze strony irackich Scudów Saddama Husajna. Już wtedy pojawiały się pierwsze krytyczne oceny na temat skuteczności, zwracając uwagę, że udało się zestrzelić maksymalnie jedną rakietę odpaloną z Iraku.

W 2012 r. je zmodernizowano, a po raz pierwszy zneutralizowały zagrożenie z powietrza w 2014 r., strącając drona ze Strefy Gazy. Od tamtego czasu przechwyciły 19 celów, z czego dziewięć od 7 października i wybuchu wojny z Hamasem. Patrioty wykorzystano również w 2018 r. do zestrzelenia syryjskiego samolotu bojowego, co Cahal określił jako pierwszy przypadek przechwycenia radzieckiego Su-24.

W 2021 r. w pobliżu Ejlatu nad Zatoką Akaba rozmieszczono baterię Patriot, aby stawić czoła zagrożeniom ze strony wspieranych przez Iran jemeńskich bojownikom z Ruchu Huti. Wówczas Izrael miał niejako nóż na gardle. Dziś – nie bez oczywistej pomocy Amerykanów – niebo jest chronione znacznie lepiej. Obecnie w rejonie Ejlatu jest zdecydowanie więcej systemów obrony powietrznej. Zlokalizowano tam również morską odmianę Żelaznej Kopuły, C-Dome, dla korwet typu Sa'ar 6. 8 kwietnia odpalona z wyrzutni na pokładzie korwety Magen zaliczyła debiut bojowy, przechwytując bliżej niesprecyzowany cel powietrzny.

Rejon portu w Eljacie ma też ochronę dzięki innemu systemowi. Sieciocentryczny Barak-MX może jednocześnie używać pocisków trzech typów: bliskiego zasięgu Barak MRAD (do 35 kilometrów), średniego zasięgu Barak LRAD (do 70 kilometrów) i dalekiego zasięgu Barak ER (do 150 kilometrów). Zaprojektowano je, aby chronić przestrzeń powietrzną przed środkami napadu powietrznego różnych rodzajów w dzień i w nocy w każdych warunkach pogodowych.

Rewolucją oraz szansą na potanienie obrony przeciwlotniczej będzie wdrożenie laserowego systemu przeciwlotniczej Keren Bar’zel, który jest bardzo blisko wpięcia w architekturę obronną Izraela. Jeśli nie wydarzy się nic nieprzewidzianego, to gotowość operacyjną uzyska w 2025 r. Wówczas irańskie drony wykorzystywane głównie przez szyickie milicje na Bliskim Wschodzie nie będą stanowić tak wielkiego wyzwania finansowego dla Jerozolimy (i oczywiście Waszyngtonu, który tę obronę sponsoruje).