Taktyczny Pojazd Wielozadaniowy Waran 4×4 w Wojsku Polskim

Taktyczny Pojazd Wielozadaniowy Waran 4×4 został opracowany przez wchodzącą w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej, Hutę Stalowa Wola we współpracy z czeską spółką Tatra Export. Zostanie wykorzystany m.in. w programach Ottokar-Brzoza i Gladius oraz jako wóz dowodzenia w Wojskach Rakietowych i Artylerii.

Taktyczny Pojazd Wielozadaniowy 4×4, wówczas jeszcze bez nazwy własnej, miał premierę na stoisku HSW podczas XIX Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego (MSPO) 2021 w Kielcach. Był wówczas promowany dla Wojsk Rakietowych i Artylerii, w tym dla systemów dowodzenia i rozpoznania w Dywizjonowym Module Ogniowym (DMO) 155-mm haubicy na podwoziu kołowym Kryl oraz w dywizjonach 122-mm artylerii rakietowej Langusta. Zakładano, że będzie produkowany w Hucie Stalowa Wola, w tym w Oddziale Autosan w Sanoku (który wszedł w skład HSW z dniem 1 grudnia 2022). (MSPO 2020: Porozumienie HSW z Tatrą Export)

Jak podkreśla producent, jest to światowej klasy kołowy transporter opancerzony o szerokim zakresie zastosowań umożliwiającym przewóz ośmiu osób (dwóch członków załogi i sześciu pasażerów). Warto zauważyć, że od swojej premiery Waran przeszedł zauważalny lifting maski.

Pojazd opracowano z czeskim partnerem z Tatra Export (część Tatra Trucks, należącej do Czechoslovak Group i Promet Group) na mocy porozumienia z 8 września 2020, zawartego na XVIII MSPO, zakładającego zaprojektowanie oraz dostawę gotowego pojazdu opancerzonego w układzie napędowym 4×4 wraz z dokumentacją techniczną kabiny umożliwiającą produkcję w Polsce. Punktem wyjścia dla przyszłego Warana był czeski Patriot II na podwoziu T815-7M3B21.372 linii Force, który był już prezentowany na XVII MSPO w 2019.

Jednak, jak podkreśla Huta Stalowa Wola, Waran został głęboko przebudowany i zmodyfikowany w Polsce, aby spełnić wymagania Wojsk Rakietowych i Artylerii. Zarówno wozy dowodzenia, jak i pojazdy-nośniki uzbrojenia zostały zaprojektowane i zabudowane w Polsce z uwzględnieniem wymaganych systemów łączności oraz zarządzania polem walki.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Warana wyposażono w sześciocylindrowy, chłodzony powietrzem silnik wysokoprężny Tatra T3C-928-90 o mocy 300 kW (alternatywnie chłodzony powietrzem Cummins ISL o mocy 270 kW) wraz z automatyczną sześciobiegową skrzynią biegów Allison 4500SP, co zapewnia prędkość maksymalną do 110 km/h na drodze utwardzonej i zasięgiem jazdy do 700 km. Charakteryzuje się ochroną balistyczną poziomu od 2 do 4 i przeciwminową poziomu od 2a/2b do 3a/2b według normy STANAG 4569.

Masa własna Warana wynosi 13 000 kg, a dopuszczalna masa całkowita to 18 000 kg. Pojazd może pokonywać przeszkody pionowe o wysokości do 0,5 m, rowy o szerokości 0,9 m, pochylenie wzdłużne terenu do 45º i poprzeczne do 32º, może też bez przygotowania brodzić do głębokości 1,2 m. Waran może być użytkowany w zakresie temperatur otoczenia od -32 ºC do +49 ºC. Prześwit jest regulowany i wynosi od 260 mm do 430 mm.

Podstawę konstrukcji stanowi centralna rura szkieletowa o średnicy ok. 400 mm. Składa się z modułów, między którymi montowane są przekładnie zębate przenoszące siłę z umieszczonych wewnątrz wałów napędowych na wahliwe półosie. W konstrukcji nie występuje konieczność przenoszenia momentu przez przeguby Cardana. Takie rozwiązanie sprawia, że przekładnie i wały nie są narażone na uszkodzenia spowodowane przeszkodami napotkanymi podczas jazdy w terenie. Według HSW, podwozie cechuje się doskonałymi parametrami jezdnymi.

Dużą zaletą tego rozwiązania jest modułowa konstrukcja, umożliwiającą łatwą rozbudowę pojazdu. Pozwala np. na bardzo prostą rekonfigurację z wyjściowego układu napędowego 4×4 do wariantu 6×6 czy 8×8, a także na wprowadzenie dodatkowych systemów. Modułowa budowa podwozia stosowana w szerokiej gamie pojazdów wojskowych ułatwia obsługę i obniża koszty eksploatacji.

Huta Stalowa Wola oferuje możliwość zabudowany następującego wyposażenia:

• systemu kierowania ogniem,
• systemu łączności wewnętrznej i zewnętrznej UKF+KF,
• zdalnie sterowanego modułu uzbrojenia (zsmu) lub obrotnicy,
• nawigacji bezwładnościowej (inercyjnej),
• systemu filtrowentylacji,
• systemu przeciwpożarowego i tłumienia wybuchów,
• systemu ostrzegania przed opromieniowaniem laserowym i samoosłony z zespołem wyrzutni granatów dymnych,
• dodatkowego agregatu prądotwórczego,
• systemu ogrzewania i klimatyzacji w czasie postoju,
• systemu ochrony przed skutkami użycia broni masowego rażenia,
• wyciągarki do samoewakuacji,
• opon wyposażonych we wkładki run-flat i układ centralnego pompowania kół,
• zestawu wyposażenia umożliwiającego maskowanie wozu.

Waran 4×4 można skonfigurować do następujących wariantów:

• wozu dowodzenia,
• wielozadaniowego pojazdu Wojsk Specjalnych
• ,artyleryjskiego wozu rozpoznawczego,
• wozu rozpoznania stanowisk artyleryjskich,
• wozu oficera łącznikowego,
• platformy dla systemów przeciwpancernych pocisków kierowanych jako lekki niszczyciel czołgów,
• wozu rozpoznania skażeń chemicznych i promieniotwórczych,
• nosiciela lekkich systemów uzbrojenia,
• wozu dowódcy plutonu radiolokacyjnego,
• platformy dla patroli rozminowania wykonujących unieszkodliwianie improwizowanych ładunków wybuchowych,
• pojazdu do przewozu personelu i sprzętu taktycznych zespołów kontroli obszaru powietrznego.

Po publicznej prezentacji 15 sierpnia br. przez Wojsko Polskie komponentów bateryjnych modułów bezzałogowych systemów poszukiwawczo-uderzeniowych Gladius, czyli wozu wyrzutni na pojeździe typu pick-up i wozu dowodzenia, można już powiedzieć nieco więcej o wdrożeniu tego pojazdu.

Wyrzutnia Bezzałogowych Systemów Poszukiwawczo Uderzeniowych (BSP-U) została posadowiona na podwoziu Warana 4×4 właśnie w odmianie pick-up. Jest to standardowy pojazd o dopuszczalnej masie całkowitej do 18 t z zabudowaną wyrzutnią przeznaczoną do startów bezzałogowych statków rozpoznawczych FT-5 oraz rozpoznawczo-bojowych BSP-U i szkolnych BSP-U(T). Dodatkowo na pojeździe został zamontowany żuraw umożliwiający umieszczanie kolejnych bsp na wychylnej belce wyrzutni. Z kolei sama wyrzutnia może być zabudowana bezpośrednio na pojeździe. Może być wykorzystywana do startów innych (niesprecyzowanych) systemów bezzałogowych produkowanych przez Grupę WB.

Waran w odmianie wozu dowódczego Gladius / Zdjęcie: Archiwum MILMAG

Wóz dowodzenia, który również zaprezentowano 15 sierpnia, bazuje na Waranie w standardowej zabudowie. W tej konfiguracji w pojeździe może pracować 4-5 żołnierzy. Został on wyposażony w cyfrowe systemy łączności wewnętrznej i zewnętrznej, które zostały wpięte w zintegrowany system dowodzenia i kierowania ogniem TOPAZ. Wszystkie te komponenty zostały opracowane i zintegrowane z pojazdem przez Grupę WB. Zarówno wyrzutnia jak i Wóz Dowódczy zostały wyposażone w rozkładane maszty radiowe, co pozwala im operować w rozproszeniu i eliminuje konieczność instalowania łączy kablowych przed rozpoczęciem działań.

6 maja 2022, została zawarta, pomiędzy Skarbem Państwa – Agencją Uzbrojenia a spółką WB Electronics (część Grupy WB), umowa na dostawę czterech bateryjnych modułów bezzałogowych systemów poszukiwawczo-uderzeniowych Gladius wraz z pakietami szkoleniowym i logistycznym. Przedmiotem umowy jest dostawa, na potrzeby Wojsk Rakietowych i Artylerii (WRiA), czterech bateryjnych modułów bezzałogowych systemów poszukiwawczo-uderzeniowych Gladius wraz z pakietami szkoleniowym i logistycznym. Pakiet logistyczny obejmuje dostawę zestawów obsługowych oraz usługę serwisową bezzałogowych statków powietrznych, natomiast w ramach pakietu szkoleniowego, uwzględniającego szkolenia personelu, pozyskane zostaną treningowe bezzałogowe statki powietrzne oraz symulatory bezzałogowego systemu poszukiwawczo-uderzeniowego Gladius.

Całkowita wartość umowy wynosi 2 mld zł brutto, a pierwsze dostawy elementów wchodzących w skład bateryjnych modułów Gladius miały zostać zrealizowane już w 2022. I tak też się stało, bo 15 grudnia 2022 Agencja Uzbrojenia informowała, że Grupa WB dostarczyła do 18. Pułku Artylerii z Nowej Dęby pierwsze elementy wchodzące w skład systemu Gladius. Baterie wejdą też na uzbrojenie pułków artylerii nowo formowanej 1. Dywizji Piechoty Legionów im. marszałka Józefa Piłsudskiego (1. DPLeg.).

Dostawy kolejnych elementów wchodzących w skład bateryjnych modułów Gladius zaplanowano w II połowie 2023. Podczas pikniku wojskowego towarzyszącego defiladzie pod hasłem Silna Biało-Czerwona z okazji Święta Wojska Polskiego 15 sierpnia w Warszawie, po raz pierwszy zaprezentowano publicznie elementy systemu.

Bateryjne moduły bezzałogowych systemów poszukiwawczo-uderzeniowych Gladius przeznaczone będą do precyzyjnego rażenia celów na dystansie 100 km oraz prowadzenia rozpoznania obrazowego z powietrza z wykorzystaniem rozpoznawczych bezzałogowych statków powietrznych FT-5 (zamówiono kilkadziesiąt zmodyfikowanych platform tego typu), wyposażonych w głowice optoelektroniczne umożliwiające rejestrację obrazu, zarówno w świetle dziennym jak i z wykorzystaniem termowizji. Rolę efektorów systemu będą pełniły uderzeniowe bezzałogowe statki powietrzne Gladius, zintegrowane z użytkowanym w Siłach Zbrojnych RP systemem kierowania ogniem TOPAZ. W skład bateryjnego modułu wchodzą: wyrzutnie, wozy dowodzenia, amunicyjne i obsługi technicznej oraz zapas uderzeniowych bezzałogowych statków powietrznych Gladius. Program pozyskania bateryjnych modułów bezzałogowych systemów poszukiwawczo-uderzeniowych Gladius został ujęty w Planie Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2021-2035, który został podpisany przez ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka 10 października 2019.

W celu wsparcia produkcji FT-5 dla Gladiusa, 1 października 2022 rozpoczął działalność zakład produkcyjny WB Electronics dla struktur kompozytowych i elementów układu sterowania do bezzałogowców w Skarżysku-Kamiennej.

Z kolei 10 marca 2023 zakończyły się wstępne konsultacje rynkowe, prowadzone przez Agencję Uzbrojenia, mające na celu przygotowanie opisu przedmiotu zamówienia na amunicję termobaryczną w zakresie szerokiej grupy środków bojowych. Wśród nich brane były pod uwagę m.in. głowice bojowe na potrzeby Gladiusa.

Warana dostosowanego do zadań w ramach programu kołowych niszczycieli czołgów o kryptonimie Ottokar-Brzoza będzie można zobaczyć po raz pierwszy podczas XXXI Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach. Będzie to wstępna wersja niszczyciela czołgów (wyrzutnia ppk Brimstone). Jako pojazd bazowy posłużyła odmiana pick-up na której zabudowano wychylną, poprzeczną wyrzutnię mogącą pomieścić 6 przeciwpancernych pocisków kierowanych. Załogę stanowi dwóch żołnierzy. Sama platforma jest tym samym pojazdem bazowym, który zastosowano jako wyrzutnię w ramach programu Gladius. Może również posłużyć jako baza dla niszczyciela dronów.

Pojazd standardowo wyposażono w cyfrowe systemy łączności wewnętrznej (FONET) i zewnętrznej dostarczanej przez RADMOR. Całość podobnie jak większość systemów WRiA można wpiąć w zintegrowany system dowodzenia i kierowania ogniem TOPAZ.

Wóz dowodzenia, dostarczany w ramach programu Ottokar-Brzoza, będzie prawdopodobnie skonfigurowany w analogiczny sposób jak pojazdy tego typu dostarczane w ramach programu Gladius. Załogę ma stanowić pięciu żołnierzy dysponujący systemami łączności i zarządzania polem walki dostarczanymi przez Grupę WB. Takie, modułowe rozwiązanie, przyjęte przez Hutę Stalowa Wola pozwala na dostosowanie kołowych wozów dowodzenia Waran 4×4 do współdziałania z innymi kołowymi systemami artyleryjskimi takimi jak Langusta-M, Homar-A i Homar-K. Warunkiem jest instalacja tych samych systemów teleinformatycznych. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu uniwersalnej zabudowie furgonowej, która unifikuje zabudowę wozów dowódczych.

16 maja 2022 Polska Grupa Zbrojeniowa powołała Konsorcjum PGZ-Ottokar, które odpowiadać będzie za zaprojektowanie, produkcję oraz dostawy niszczycieli czołgów, nowego wyrobu wchodzącego w skład oferty PGZ. W pierwszej kolejności produkt oferowany będzie Siłom Zbrojnym RP, poszukującym pojazdów tej kategorii w ramach omawianego programu.

Konsorcjum PGZ-Ottokar składa się z: Polskiej Grupy Zbrojeniowej (lider konsorcjum), HSW, Mesko, Zakładów Mechanicznych Tarnów i Wojskowych Zakładów Elektronicznych. Huta Stalowa Wola odpowiada za projekt podwozia przeznaczonego dla rozwiązania poszukiwanego przez Siły Zbrojne RP, jak i integrację całego systemu, Mesko oraz WZE to podmioty, które realizować będą integrację i dostawy przeciwpancernych pocisków kierowanych, jak również brać udział w potencjalnym transferze technologii.

Tego samego dnia dziewięć spółek PGZ (Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne, Wojskowe Zakłady Uzbrojenia, OBRUM, Jelcz, Rosomak oraz przedstawiciele konsorcjum PGZ-Ottokar) zawarło porozumienie z brytyjską MBDA UK dotyczące współpracy w segmencie niszczycieli czołgów. Umowa pozwoli na przeprowadzenie procesu projektowania oraz produkcji pojazdów tej klasy z wykorzystaniem przeciwpancernych pocisków kierowanych Brimstone produkcji MBDA UK.

Program Ottokar-Brzoza zakłada pozyskanie przez Siły Zbrojne RP dywizjonowego modułu niszczycieli czołgów na bazie nowoczesnej platformy, która będzie posiadać zdolność do rażenia celów opancerzonych za pomocą przeciwpancernych pocisków kierowanych. W skład modułu, oprócz samych niszczycieli czołgów wchodzą również pojazdy wsparcia oraz dowodzenia.

20 lipca 2022 Konsorcjum PGZ-Ottokar zawarło umowę ramową na dostawę elementów składowych bateryjnych modułów ogniowych niszczycieli czołgów Ottokar-Brzoza. Stanowi ona istotny krok do rozpoczęcia integracji docelowej konfiguracji modułu. Następnie zaplanowano podpisanie umów wykonawczych, które pozwolą na rozpoczęcie produkcji i niezwłoczne dostawy systemu. Wówczas zostanie potwierdzone ostateczne ukompletowanie modułów bateryjnych, co jest zależne zarówno od podwozia, jak i wybranego pocisku przeciwpancernego. W 2023 wykonawca ma dostarczyć pierwsze prototypowe egzemplarze niszczycieli czołgów. Osiągnięcie wstępnej gotowości operacyjnej pierwszego bateryjnego modułu ogniowego przewidywane jest najpóźniej w 2025. W pierwszej kolejności trafią do 14. Pułku Przeciwpancernego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.

W skład bateryjnych modułów ogniowych, poza pojazdami niszczycieli czołgów na bazie Warana wejdzie szereg innych pojazdów, takich jak: wozy dowodzenia i rozpoznawcze (także na bazie Warana) oraz amunicyjne, ewakuacji medycznej oraz warsztatowe (na bazie Jelcza).

Przewidywane ukompletowanie bateryjnego modułu ogniowego obejmować będzie: osiem niszczycieli czołgów, jeden wóz dowodzenia dowódcy baterii i dwa wozy dowodzenia dla dowódców plutonów, dwa wozy amunicyjne, dwa artyleryjskie wozy rozpoznawcze, dwa wozy ewakuacji medycznej, jeden uniwersalny mobilny kontenerowy warsztat remontu podwozi oraz jeden uniwersalny mobilny kontenerowy warsztat uzbrojenia i elektroniki.

Ciekawym rozwiązaniem, które ma być zaprezentowane podczas XXXI MSPO ma być rozwijany przez Zakłady Mechaniczne Tarnów przy wsparciu Huty Stalowa Wola system zwalczania bezzałogowych systemów latających. Ma się on składać z trzech elementów: stanowiska operatora, jednostki ogniowej, wyposażonej w przyrządy optoelektroniczne oraz radaru. Koncepcja działania systemu opiera się kolejno na: wykryciu i rozpoznaniu, wskazaniu i śledzeniu celu oraz jego neutralizacji.

Jako nośnik został wybrany pojazd Waran 4×4 w wersji pick-up. Na platformie może być zabudowany nieobrotowy radar, wykrywający z odległości do 3500 m bsl klasy nano. Jako efektor zastosowano, produkowany przez Zakłady Mechaniczne Tarnów, karabin wielolufowy WLKM 12,7. Karabin ten, skonstruowany w układzie Gatlinga o szybkostrzelności teoretycznej do 3600 strz/min. Broń z zapasem 400 szt. amunicji może prowadzić skuteczny ostrzał w zakresie kątów: od -20° do +70° na dystansie skutecznym do 2200m.

System może być wykorzystywany w charakterze artyleryjskiego systemu obrony bezpośredniej (ang. CIWS – Close-In Weapon System) do ochrony obiektów infrastruktury krytycznej, zgrupowań wojsk, oraz po dostosowaniu może być rozmieszczany na małych okrętach.

Autorzy: Rafał Muczyński i Jakub Link-Lenczowski