Radziecka Car bomba. To była najpotężniejsza eksplozja w dziejach

Ładunek był tak potężny, że fala uderzeniowa trzykrotnie okrążyła Ziemię, a grzyb atomowy wzniósł się na wysokość 64 km. 60 lat temu, 30 października 1961 r., doszło do detonacji największej bomby wodorowej w dziejach.

Dzień detonacji Car bomby (oznaczenie RDS202) nie był przypadkowy. Pod koniec października 1961 r. wypadało ostatnie spotkanie partii i pierwszy sekretarz Nikita Chruszczow chciał koniecznie pochwalić się na nim przeprowadzeniem potężnej eksplozji. Przy okazji zamierzał też nastraszyć Zachód.

Raporty wywiadu USA wskazują, że Car bomba spełniła swoje propagandowe zadanie. Pół roku po zdetonowaniu potężnej broni analitycy z CIA prognozowali, że Sowieci mogą zbliżyć się w ciągu 5-10 lat do "górnych granic wydajności w projektach termojądrowych".

Amerykanie szacowali, że w 1961 r. Związek Radziecki przeprowadził co najmniej 19 testów broni termojądrowej. Większość, bo aż 14 z nich, miało ładunek powyżej jednej megatony, a więc ok. 66 razy silniejszy niż bomba zrzucona na japońską Hiroszimę.

Projekt budowy Car bomby był nadzorowany przez fizyka Julija Charitona, pełniącego w ZSRR rolę głównego konstruktora tego rodzaju broni. W ciągu zaledwie 4 miesięcy jego zespół stworzył gotową do testów bombę o wadze 27 ton. Według Sowietów miała ona moc ok. 50 megaton. Zdaniem Amerykanów – o 8 megaton większą. Niezależnie od tych danych, udany test Car bomby działał na wyobraźnię.

Zrzucono ją z wysokości 10,5 km nad arktycznym archipelagiem Nowa Ziemia. Ładunek opadał na ważącym ok. 800 kg spadochronie. Eksplozja nastąpiła na wysokości 4 km.

Błyskawicznie na horyzoncie pojawił się ogromny grzyb atomowy, który osiągnął wysokość ok. 64 km i średnicę 40 km. Część skalistych wysepek znajdujących się blisko epicentrum wyparowała, a błysk był widoczny z odległości 900 km. Potężna detonacja wywołała wstrząsy sejsmiczne, które zostały zarejestrowane m.in. w Wielkiej Brytanii, a fala uderzeniowa trzykrotnie okrążyła glob.

Ze względu na ogromne rozmiary Car bomba była mało praktyczna z militarnego punktu widzenia, ale - zdaniem analityków - ładunek o takiej mocy mógł zniszczyć w kilka chwil miasto wielkości Paryża.

Przeglądając raporty CIA można odnieść wrażenie, że Amerykanie zdawali sobie sprawę, iż zrzucenie na USA broni o takich gabarytach nie jest możliwe. Z drugiej strony uważali, że detonacja Car bomby była po prostu sprawdzianem możliwości i z biegiem lat ZSRR może znaleźć sposoby na tworzenie coraz mniejszych głowic o potężnej mocy.

Co ciekawe, jeden z twórców radzieckiej bomby – fizyk Andriej Sacharow – stał się z czasem zwolennikiem ograniczania potencjału nuklearnego. W kolejnych latach naukowiec działał na rzecz praw człowieka oraz krytykował ustrój państwa radzieckiego. W 1975 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, którą przeznaczył na cele charytatywne.