Prawo do naprawy wejdzie w życie. I wywróci nasze do góry nogami
Jesteśmy przyzwyczajeni do jednorazówek. I nie mam na myśli tylko siatek ze sklepu, ale i sprzętu. Zamiast naprawiać - kupujemy nowe. Planeta się zaśmieca, my tracimy, a producenci zarabiają jeszcze więcej. Do czasu, bo Unia Europejska szykuje sporą zmianę.
W kwietniu 2021 r. mają wejść w życie przepisy, które wydłużą trwałość takich produktów gospodarstwa domowego jak oświetlenie, monitory, pralki, zmywarki i lodówki. Parlament przegłosował decyzję w połowie stycznia. Jednak sam projekt, jak również jego koncepcje, były opracowywane od dłuższego czasu.
Kręta droga do końca
Jak podaje serwis Portal Komunalny, pierwotny projekt opublikowany został we wrześniu 2018 roku. Zawierał propozycje przepisów mających na celu takie projektowanie produktów, aby kluczowe elementy można było łatwo naprawić lub wymienić. Drugą istotną kwestią była dostępność części zamiennych dla konsumentów, sprzedawców detalicznych i osób zajmujących się naprawami przez okres 7-10 lat. Projekt umożliwiał również niezależnym stacjom obsługi dostęp do informacji i schematów technicznych.
W grudniu zeszłego roku dokonano jednak istotnych korekt. Dotyczyły tematu końca cyklu życia produktu, łatwiejszego zniszczenia i poddania recyklingowi w miejsce naprawiania, a informacje dotyczące napraw mają pozostać w gestii tylko autoryzowanych warsztatów.
Przeczytaj też: Jeden podejrzany SMS, seria krótkich zdarzeń i wyparował milion. Wszystko przez duplikat SIM i kolekcjonerski dowód
Przyjęte w styczniu przepisy stanowią kompromis względem pierwszej wersji. To efekt krytyki ze strony firm zajmujących się naprawą. Według nich Komisja ugięła się pod naciskami ze strony lobbystów branżowych i zmieniła nacisk z napraw na recykling. Prawo do napraw zachowają tylko autoryzowani fachowcy. Za to nowe przepisy nakładają na producentów obowiązek zapewnienia im większości części zamiennych.
O nowym prawie szerzej poinformowała Partia Razem. W swoim stylu – w formie facebookowego mema. Dorota Olko, rzeczniczka Razem, tłumaczy WP Tech wagę nowej ustawy.
- Rozpoczęcie prac nad "prawem do naprawy" to krok w dobrym kierunku. Dziś mnóstwo sprzętów AGD czy elektroniki psuje się tuż po upływie gwarancji i nie da się ich naprawić. Albo brakuje stosownych części, albo są one tak drogie, że każdy woli kupić nowe urządzenie - tłumaczy Dorota Olko. - Opłaca się to korporacjom, które dzięki temu mogą ciągle sprzedawać nowe produkty. Ale tracimy na tym my, konsumenci, oraz nasze środowisko naturalne. Mało kogo stać przecież na wymianę pralki co trzy czy cztery lata, ale wystarczy porozmawiać ze specjalistą od naprawy takiego sprzętu, żeby usłyszeć, że przy większości usterek zakup nowego urządzenia jest dziś jedynym wyjściem - dodaje.
Kilkuletnia lodówka jest więc do wyrzucenia, a góry elektrośmieci rosną w zastraszającym tempie. Wprowadzenie stosownych regulacji na poziomie ponadpaństwowym jest jedynym sposobem, żeby zmusić międzynarodowe korporacje do produkcji trwalszego sprzętu.
Dorota Olko wspomina, że w grudniu Komisja Europejska pod naciskiem aktywistów przegłosowała przepisy zobowiązujące producentów lodówek do wytwarzania części koniecznych do naprawy urządzeń. W najbliższych miesiącach mają odbyć się analogiczne głosowania dotyczące sprzętu oświetleniowego i pralek.
- Mamy nadzieję, że i one zakończą się sukcesem, mimo intensywnego lobbingu przeciwko regulacjom ze strony producentów. Oprócz produkcji i sprzedaży części zamiennych, producenci powinni także publikować instrukcje naprawy swojego sprzętu. Naprawa urządzeń byłaby też łatwiejsza, gdyby zapewniono wsparcie dla zewnętrznych, czyli nienależących do producenta, punktów serwisowych - podkreśla rzeczniczka partii Razem.
Czy dla rzemieślników, parających się wszakże i naprawami wszelkiego typu, będzie to również zmiana na lepsze? Bogumiła Frąckowiak, kierownik europejskiego punktu informacji przy Wielkopolskiej Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu jest ostrożna w optymizmie.
- Warto pamiętać, że przepisy muszą być jeszcze ratyfikować ministerstwa środowiska krajów członkowskich i wtedy będzie można powiedzieć coś więcej - czy będzie to działanie, które przysporzy zleceń rzemieślnikom. Z pewnością wpłynie korzystnie na środowisko - mówi WP Tech Frąckowiak.
Miejsce na poprawę
Jedną z organizacji, która mocno promowała wprowadzenie ustawy, była EEB – europejskie biuro ds. środowiska. Mauro Anastasio, przedstawiciel EEB, w komentarzu dla WP Tech prezentuje stanowisko organizacji.
- Ugoda ta jest bezprecedensowym krokiem naprzód dla "prawa naprawy" w Europie. To zwycięstwo przede wszystkim dla konsumentów i środowiska. Po raz pierwszy w historii producenci będą zobowiązani do produkcji dóbr, które będą naprawialne, co w efekcie wydłuży czas ich "życia" – opisuje.
Teraz trzeba skupić się na tym, by w kolejnych miesiącach i latach włączyć do prawodawstwa więcej produktów. Patrząc na to, jak temat ten przykuł uwagę mediów w ciągu ostatnich dwóch miesięcy, EEB ma nadzieję na przyszłość. Jak zauważa Anastasio, ludzie są zmęczeni marnowaniem pieniędzy na produkty, które są zaprojektowane na przedwczesną awarię.
- Niektóre części ustawy powinny zostać poprawione. Niestety producenci i specjaliści zajmujący się naprawą zachowują kontrolę nad większością operacji naprawczych. Nowe przepisy będą wymagać od producentów, aby większość części zamiennych i instrukcje napraw były dostępne tylko dla profesjonalnych warsztatów, autoryzowanych przez producentów. Może to ograniczyć dostęp niezależnych warsztatów do niektórych kluczowych części zamiennych i informacji, ograniczając dostępność i przystępność usług naprawczych – zaznacza przedstawiciel EEB.
Przegłosowana ustawa, choć niedoskonała, potwierdza jedno: konsumenci w Europie domagają się większego dostępu do opcji naprawy. Badanie przeprowadzone przez Komisję Europejską pokazało, że większość obywateli UE chciałaby kupować produkty nadające się do naprawy i trwałe, a jednocześnie otrzymywać więcej informacji na temat możliwości naprawy w punkcie sprzedaży. 77 proc. obywateli Europy woli naprawiać swoje produkty zamiast kupować nowe.