Pięć najważniejszych wydarzeń naukowych z 2016 roku

Odkrycie fal grawitacyjnych, dziecko z trójki rodziców czy skuteczna szczepionka przeciwko Eboli? Razem z Karolem Wójcickim, popularyzatorem nauki, wybraliśmy top 5 najważniejszych naukowych wydarzeń mijającego roku. A na czym dokładnie polegają najważniejsze osiągnięcia świata nauki 2016, dowiecie się z kolejnych zdjęć.

Do tej pory znaczna część naszej wiedzy o Wszechświecie pochodziła z obserwacji fal elektromagnetycznych (światła widzialnego, ultrafioletu, podczerwieni, promieni gamma, mikrofal). Natomiast fale grawitacyjne to zupełnie inne, zachodzące równolegle zjawisko. Dzięki nim będziemy mogli obserwować ślady fal grawitacyjnych wielkiego wybuchu, „zajrzeć” do wnętrza supernowej czy gwiazdy neutronowej, w której materia jest ściśnięta bardziej niż w jądrze atomu. Fale grawitacyjne cały czas przemierzają Wszechświat, a my w końcu jesteśmy zdolni je rozpoznawać.

- Fala grawitacyjna powoduje pewne zaburzenia krzywizny czasoprzestrzeni. To powoduje, że drogi w dwóch ramionach są trochę różne. Bo kiedy czasoprzestrzeń się zmienia, światło może podróżować jednym ramieniem trochę dłużej, a drugim - trochę krócej - powiedział PAP Andrzej Królak z Instytutu Matematycznego PAN w Warszawie i Narodowego Centrum Badań Jądrowych.

Planeta okrąża gwiazdę Alfa Centauri B, która jest podobna do Słońca, ale nieco mniejsza i słabsza. Planeta znajduje się bardzo blisko gwiazdy, w odległości około 6 mln kilometrów, czyli zdecydowanie bliżej niż Merkury od Słońca. Pełen obieg orbity zajmuje jej 3,2 ziemskiego dnia.

Odkryta planeta ma masę bardzo zbliżoną do ziemskiej. Zastosowaną w obserwacjach metodą prędkości radialnych można wyznaczyć jedynie minimalną granicę masy obiektu, ale ze statystycznego punktu widzenia powinna ona być zbliżona do rzeczywistej. Wyznaczona masa planety to 1,13 masy Ziemi, co oznacza, że jest to najmniej masywna znana planeta pozasłoneczna w pobliżu gwiazdy podobnej do Słońca.

W marcu [komputer wygrał z człowiekiem w starą chińska grę Go](http://tech.wp.pl/ai-google-wygralo-pierwsze-starcie-z-arcymistrzem-go-6034901304681601a Komputer sam prowadzi samochód, pisze wiersze, komponuje muzykę, leczy ludzi z depresji. I faktycznie, im bardziej jego sposób działania będzie przypominać działania ludzkiego mózgu, tym bliżej możemy być chwili, w której maszyna zyska świadomość.

Na razie dużo nam do tego momentu brakuje - na szczęście! Ale już teraz na bardzo zaawansowanym etapie rozwoju jest machine learning, czyli sposób nauki komputerów. Na początku uczą się od ludzi, a potem będą uczyć się od siebie nawzajem.

Tzw. słaba sztuczna inteligencja jest już wszędzie dookoła - w sklepach internetowych, na Facebooku, w Google'u i w twoim telefonie z Androidem.

Gwałtowne rozprzestrzenianie się epidemii na niespotykaną wcześniej skalę sprawiło, że prace nad różnymi nowymi metodami terapii oraz szczepionkami mogącymi zapobiegać infekcji Ebola nabrały dużego tempa. WHO zdecydowała też o szybszym rozpoczęciu testów wielu eksperymentalnych preparatów na pacjentach.

I właśnie jedna z takich eksperymentalnych szczepionek przynosi efekty. Co prawda wywołuje ona efekty uboczne, więc nie można jej stosować tak, jak szczepionki na grypę, ale i tak jest to gigantyczny postęp. Śmiertelność wśród chorujących na Ebolę wynosiła bowiem nawet 55 proc.

Na świecie jest już dziecko, którego materiał genetyczny pochodzi od trzech osób: mężczyzny i dwóch kobiet. Narodziny chłopca były możliwe dzięki nowatorskiej metodzie zapłodnienia in vitro.

DNA każdego z nas zawiera część mitochondrialną - materiał genetyczny znajdujący się w mitochondrium. Ten materiał, kodujący zaledwie 37 genów, dziedziczy się w całości od matki. Jeśli znajdzie się w nim jakiś "błąd" - znajdzie się on również w DNA dziecka.

Matka opisywanego chłopczyka miała zdiagnozowaną chorobę genetyczną. Naukowcy zastąpili wadliwe mitochondria z komórki jajowej matki materiałem genetycznym pobranym z komórki jajowej innej kobiety. Tak "spreparowaną" komórkę jajową zapłodniono następnie nasieniem męża kobiety.

Cały zabieg przeprowadzono w Meksyku - eksperymentalna metoda zapłodnienia in vitro materiałem genetycznym trzech osób nie jest dopuszczalna w USA, w Europie można przeprowadzać ją jedynie w Wielkiej Brytanii. Embrion wszczepiono kobiecie i po 9 miesiącach urodził się zdrowy chłopiec.