Kiedy udomowiono konie? Historia zapisana w DNA

Wszystkie obecnie żyjące konie domowe wywodzą się z zachodnich stepów dzisiejszej Rosji – ustalili naukowcy. Według nich, człowiek nauczył się kontrolować reprodukcję koni około 4200 lat temu. To przekształciło starożytne społeczności, ułatwiając transport, handel i interakcje między różnymi kulturami.

Badanie opublikowane na łamach "Nature" (DOI: 10.1038/s41586-024-07597-5) wskazuje, że około 4200 lat temu nastąpiła zmiana w sposobie hodowania koni. Według naukowców, nowe praktyki hodowlane zaczęto wprowadzać na zachodnich częściach stepów Pontyjsko-Kaspijskich i to z tych terenów wywodzą się wszystkie konie domowe żyjące obecnie na planecie. Data ta oznacza początek nowej ery w historii ludzkości, bo konie znacznie przyspieszyły transport, co doprowadziło do rozwoju sieci handlowych w całej Eurazji i interakcji między różnymi kulturami.

Konie odmieniły historię ludzkości. Ich wytrzymałość w podróżach na duże odległości i zdolność do przenoszenia ciężkich ładunków umożliwiły ludziom szybkie rozprzestrzenianie się po całym świecie. Wcześniejsze badania kultury grobów jamowych sugerowały, że ta rewolucja nastąpiła między 3300 a 3000 r. p.n.e., kiedy to ci półkoczowniczy ludzie przemieszczali się przez Europę i zachodnią Azję.

Jednak w nowych badaniach grupa naukowców obaliła tezę, że duże stada koni towarzyszyły migracji ludzi przez Europę tysiące lat temu. Uczeni zidentyfikowali wyraźne zmiany w genetyce koni, które wskazują, że udomowienie nastąpiło tysiąc lat później, około 2200 r. p.n.e.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Badaniami kierował Pablo Librado z Institut de Biologia Evolutiva w Barcelonie. W pracach wzięło udział 133 badaczy ze 113 instytucji na całym świecie. W składzie tego zespołu znaleźli się też polscy naukowcy: Przemysław Makarowicz, Daniel Makowiecki, Jan Romaniszyn i Marcin Szeliga.

Międzynarodowy zespół badawczy zsekwencjonował genomy 475 starożytnych koni. Pozyskano je ze szczątków pradawnych koni z całej Eurazji. Wraz z sekwencjonowaniem starożytnego DNA uczeni także datowali kości, by ustalić czas, w którym żyły. Genomy te porównano z genomami 71 współczesnych koni domowych. Badając DNA koni, zespół próbował zidentyfikować dowody hodowli lub kierowanego przez człowieka zarządzania stadami, w tym gwałtowne spadki różnorodności genetycznej czy krótsze odstępy między pokoleniami.

— Zacząłem pracować nad końmi około dekady temu. W tym czasie mieliśmy tylko garść starożytnych genomów. Teraz mamy ich kilkaset — powiedział Librado, pierwszy autor badania. — Szczególnie ważne było uzyskanie odpowiedzi na temat Europy Środkowej, Kotliny Karpackiej i Transylwanii, ponieważ obszar ten jest centralnym punktem w trwających debatach na temat jazdy konnej jako sposobu na masowe migracje ze stepów około 5000 lat temu, a być może wcześniej — dodał.

Zespół badawczy przeanalizował swoje dane pod kątem trzech wskaźników hodowli koni. Badacze prześledzili, kiedy przodkowie współczesnych koni domowych zaczęli rozprzestrzeniać się poza swoją ojczyznę. Zrekonstruowali demografię koni na przestrzeni trzeciego tysiąclecia p.n.e., aby dokładnie datować najwcześniejsze oznaki hodowli. Na koniec, odkryli dowody na znaczące zmiany w długości życia koni, wskazujące na celową manipulację reprodukcją zwierząt przez wczesnych hodowców.

Te trzy linie dowodowe wskazały, że już około 4200 lat temu konie domowe były hodowane na dużą skalę. Ta data oznacza początek transportu opartego na koniach, który przetrwała jako najszybszy sposób przemieszczania się na lądzie aż do pojawienia się silników spalinowych.

— Jedno pytanie, które mnie zastanawiało przez lata, dotyczyło skali produkcji: w jaki sposób tak duża liczba koni mogła zostać wyhodowana tak nagle ze stosunkowo niewielkiego obszaru udomowienia, aby sprostać coraz większemu globalnemu zapotrzebowaniu na przełomie drugiego tysiąclecia p.n.e.? Teraz mamy odpowiedź — powiedział Ludovic Orlando z Université Paul Sabatier, koordynator badań. — Hodowcy tak dobrze kontrolowali reprodukcję zwierzęcia, że ​​niemal o połowę skrócili odstęp czasu między dwoma pokoleniami. Mówiąc prościej, byli w stanie przyspieszyć proces hodowli, skutecznie podwajając tempo produkcji – dodał.

Badania wykazały pojawienie się linii odpowiadającej współczesnym koniom domowym około 4200 lat temu. Ale naukowcy znaleźli dowody na wyjątkowo krótkie odstępy międzypokoleniowe w ramach odrębnej linii, pochodzącej z Azji Środkowej i związanej z kulturą Botai. Badacze sądzą, że lud ten udomowił konie w celu zapewnienia sobie stałego dostępu do zasobów, takich jak mięso i mleko, które były niezbędne do ich przetrwania. Jednak społeczność ta nie brała udziału w rozległych migracjach na duże odległości wraz ze swoimi końmi. Badacze ustalili, że skład genetyczny ich koni pozostał lokalny i nie rozprzestrzenił się po Eurazji.

— Nasze badania potwierdzają, że konie zostały udomowione dwa razy. Pierwsze, mające miejsce około 5500 lat temu, miało na celu rozwiązanie problemu spadku populacji koni i zapewnienie pożywienia dla społeczności ludzkich zamieszkujących stepy Azji Środkowej. Koń domowy, jaki znamy, pojawił się około 4200 lat temu w wyniku drugiego udomowienia. To udomowienie naprawdę zmieniło historię ludzkości, zapewniając po raz pierwszy możliwość szybkiego transportu – podsumowuje Orlando.

Źródło: CNRS, Live Science, fot. Peter O'Connor aka anemoneprojectors, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons

Twórz treści i zarabiaj na ich publikacji. Dołącz do WP Kreatora