Odkryto najpotężniejsze kosmiczne eksplozje. W badaniu brali udział Polacy
Międzynarodowy zespół naukowców dokonał wykrycia pary rozbłysków gamma o sile, jakiej nigdy wcześniej nie widziano. GRB są najpotężniejszymi eksplozjami w kosmosie, ale to odkrycie naukowcom nawet się nie śniło.
Dwa wykryte przez naukowców rozbłyski gamma GRB 190114C i GRB 180720B zostały opisane trzech artykułach naukowych w serwisie "Nature". Badacze mówią o niezwykle energetycznych fotonach, które dosłownie rzucają nowe światło na ludzką wiedzą o tego rodzaju zjawiskach.
GRB są rejestrowane przez instrumenty naukowe prawie codziennie. Ale z punktu widzenia kosmicznego są bardzo rzadkim zjawiskiem. Jeden GRB może wyzwolić taką ilość energii w ciągu kilku sekund, co nasze Słońce w ciągu całego 10-miliardowego żywota. Naukowcy sądzą, że rozbłyski gamma są strumieniami promieniowania, uwalnianymi w wyniku supernowej lub hipernowej.
Rozbłyski gamma są obserwowane od ponad 50 lat. Niestety nadal niewiele wiemy o ich powstawaniu. Nowo wykryte GRB, emitujące niespotykaną energię, mogą pomóc w rozwikłaniu kilku zagadek. Przede wszystkim udało się je wykryć z pomocą ziemskich teleskopów poszukujących promieniowania Czerenkowa.
Rozbłysków gamma nie da się wykryć z poziomu powierzchni ziemi, ponieważ nasza atmosfera skutecznie je pochłania. Z tego względu dotychczas obserwowano je jedynie za pomocą satelitów znajdujących się na orbicie ziemskiej. Tym razem udało się jednak dokonać tego przy pomocy naziemnych teleskopów.
Pierwszego odkrycia dokonano za pomocą teleskopu H.E.S.S. zlokalizowanego w Namibii. 20 lipca 2018 roku udało się zaobserwować słabą emisję po błysku gamma GRB 180720B. Drugiego odkrycia dokonano dzięki Major Atmospheric Gamma Imaging Cherenkov (MAGIC). Dokonano tego 14 stycznia 2019 roku, a rozbłysk nazwano GRB 190114C.
Przy odkryciu obydwu rozbłysków pracowali także naukowcy z Polski. Jak czytamy w serwisie PAP Nauka w Polsce: "Błysk (nazwany GRB 190114C) został zaobserwowany 14-tego stycznia 2019 (...) W ciągu 22 sekund informacja o nim obiegła świat i dotarła również do zespołu naukowców współpracujących w projekcie MAGIC. Są wśród nich astronomowie m.in. z Niemiec, Hiszpanii, Włoch, Szwajcarii, Chorwacji i Polacy - naukowcy z Uniwersytetu Łódzkiego (UŁ)."
W odkryciu GRB 180720B brał udział zespół badaczy z 5 polskich instytucji naukowych, w tym z UW, UJ, CAMK PAN, UMK, i IFJ PAN.