Czy z nową opłatą smartfony zdrożeją? ZAiKS twierdzi, że nie

Debata na temat opłat od czystych nośników toczy się w cieniu zarzutów, że aktualizacja katalogu urządzeń, od których jest pobierana spowoduje wzrost cen sprzętu elektronicznego. Według ZAiKS'u tak być nie musi.

Opłata od czystych nośników ma swoje źródło w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Art.2. tejże ustawy realizuje przewidzianą w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/29/WE (w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym) możliwość wprowadzenia przez państwa członkowskie ograniczeń w odniesieniu do wyłącznego prawa twórcy do rozpowszechniania utworu poprzez ustanowienie tzw. użytku prywatnego. Dzieje się to jednak pod warunkiem, że właściciele praw autorskich otrzymają za to godziwą rekompensatę.

Opłata ta obowiązuje w Polsce od 199. r. i od tego czasu jest składnikiem ceny wielu urządzeń i nośników. Od 2003 r. obejmuje ona płyty CD, MP3, radia z odtwarzaczem, komputerowe dyski twarde itd. Najwyższa możliwa stawka to 3% od ceny sprzedaży – obecnie ta najwyższa stawka obowiązuje dla 13% urządzeń i nośników, pozostałe stawki (87%) są niższe.

W aktualizacji opłat od czystych nośników chodzi głównie o smartfony i tablety. W Polsce te urządzenia nie są objęte opłatami. Katalog sprzętów elektronicznych objętych opłatą od czystych nośników określany jest w rozporządzeniu Ministra Kultury. Ostatnia aktualizacja tego katalogu miała miejsce w 200. r. W UE coraz powszechniej urządzenia mobilne obejmowane są opłatami od czystych nośników. Można tu przytoczyć przykłady Francji, Belgii, Węgier czy Holandii.

Obecnie przedstawiciele organizacji SAWP, ZAiKS i ZPAV podjęli działania polegające na dostosowaniu listy do współczesnych realiów tj. sposobu wykorzystania utworów przez użytkowników oraz trendów w zakresie wykorzystywanych nośników. W 201. r. w poborze opłat w tzw. sferze audio na 29 urządzeń i nośników ujętych w rozporządzeniu, tylko 11 pozycji stanowiło ponad 1% udziału w kwotach zainkasowanych. Podobnie w sferze wideo na 24 urządzenia i nośniki tylko 12 z nich miało ponad 1% udziału w inkasie opłat.

Zaktualizowany katalog, wypracowany wspólnie ze Stowarzyszeniem Filmowców Polskich/Związkiem Autorów i Producentów Audiowizualnych ZAPA oraz Związkiem Artystów Scen Polskich ZASP, został przedłożony do MKiDN w marcu 201. roku oraz potwierdzony przez organizacje w lipcu br.

Opłata od czystych nośników obowiązuje w 2. państwach członkowskich UE. Hiszpania jest jedynym krajem gdzie funkcjonowały opłaty od czystych nośników jednak zostały zniesione na koniec 2012 roku. Jednak sama opłata na rzecz artystów z tytułu kopiowania ich twórczości na prywatny użytek nie zniknęła, lecz została przeniesione na budżet państwa. Pomimo tej zmiany ceny urządzeń objętych opłatą nie uległy zmianie, czyli nie zostały obniżone.

W Niemczech opłaty przez szereg lat były jedne z najwyższych w Europie –. w 2010 r. wpływy wyniosły 244 mln euro. Obecnie rekordzistą pod względem wpływu z opłat (prawie 174 mln euro w 2012 r.) jest Francja. Polska pod względem kwot zbieranych z tytułu opłat od czystych nośników plasuje się na szarym końcu krajów UE.

Według autorów raportu wpływ opłat na ceny sprzętu jest sztucznie zawyżany przez środowisko producentów i importerów. Opłaty doliczane są bowiem do cen, jakimi operują producenci i importerzy, a więc niższych niż te w sklepach RTV. Nie mogą więc w istotny sposób wpłynąć na koszt ponoszony finalnie przez konsumenta - tak utrzymuje SPAW i ZAiKS.

Przychody z tytułu opłat od czystych nośników w sferze audio i wideo dzielone są pomiędzy twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów. W 201. roku z tytułu opłat od czystych nośników (za lata 2008-2013) podzielono pomiędzy uprawnionych łącznie 9,77 mln zł.