Odkryli budowlę Majów sprzed 3 tys. lat. Przedstawia porządek wszechświata

Zespół badaczy odkrył, że monumentalny kompleks wzniesiony przez Majów ok. 3 tys. lat temu zaprojektowano jako mapę kosmosu. Do takich wniosków doszli archeolodzy, którzy badali stanowisko archeologiczne Aguada Fénix w Meksyku, w stanie Tabasco, które zostało odkryte w 2019 r. przez naukowców Uniwersytetu Arizony w Tucson. Nowe badania opisano w "Science Advances". Głównym autorem publikacji jest prof. Takeshi Inomata, wykładowca Uniwersytetu Arizony w Tucson, który przewodniczył zespołowi.

Aguada Fénix to największe stanowisko Majów, jakie kiedykolwiek odkryto, nawet biorąc pod uwagę skromniejsze wstępne szacunki - opisują archeolodzy. Mierzy 1,4 kilometra wzdłuż najdłuższej osi. Nie była też ukryta w lesie, jak wiele zaginionych budowli, lecz pod zaludnionym terenem. Jak wynika z publikacji, szczegółowy przegląd stanowiska badającego cywilizację Majów pokazuje, że monument był znacząco większy, niż sugerowały wstępne analizy - rozplanowany w kształt krzyża z osiami długości 9 i 7,5 km - i został zaprojektowany jako kosmogram, czyli architektura symbolizująca wszechświat.

Jeszcze bardziej niezwykłe w tej konstrukcji jest to, że nie ma tu żadnych oznak nierówności społecznych, takich jak rezydencje elit czy rzeźby władców. To zdecydowanie sugeruje, że kultury egalitarne były zdolne do monumentalnych budowli bez stosowania przymusu poprzez warstwową hierarchię społeczną rządzoną przez króla.

Zespół archeologów pod kierunkiem Takeshiego Inomaty z Uniwersytetu w Arizonie przeprowadził tam dodatkowe operacje: LIDAR, czyli laserowy skan terenu z góry, prace terenowe i wykopaliska. Odkryto, że stanowisko Aguada Fénix jest znacznie rozleglejsze i bardziej złożone - nie tylko pod względem fizycznym, ale i w tym, co mówi o ludziach, którzy je wznosili między 1050 a 700 r. p.n.e.

"Oprócz apeli o zbiorowe ceremonie, uczty i wymianę dóbr, konstrukcja kosmogramu, materializująca porządek Wszechświata, prawdopodobnie stanowiła uzasadnienie dla udziału dużej liczby osób bez użycia siły" - piszą naukowcy w swoim artykule. "Rozwój Aguada Fénix ilustruje możliwości ludzkiej organizacji bez widocznych nierówności, ale wskazuje również na wyzwania, z którymi mierzyli się wcześniejsi budowniczowie".

Układ monumentu, jak ustalili badacze, to rodzaj zagnieżdżonego krzyża, z długimi osiami prowadzącymi do centralnego węzła. Ten węzeł, ulokowany na sztucznym płaskowyżu, zawiera w centrum dwa zagnieżdżone, krzyżowe szyby. Każda długa oś obejmowała korytarz i parę grobli: korytarz był wykopany w gruncie, a groble usypane po obu jego stronach. Najdłuższy korytarz, biegnący ku północnemu zachodowi, ma 6,3 km. Naukowcy spekulują, że mogły one służyć rytualnym procesjom wchodzącym i wychodzącym z ceremonialnego centrum.

W ceremonialnym centrum Aguada Fénix odkryto najciekawsze znaleziska. Dokładnie w środku zagnieżdżonych krzyżowych szybów archeolodzy natrafili na depozyty pigmentów w specjalnym skarbcu, ułożone kierunkowo. Niebieski azuryt znalazł się na północy, zielony malachit na wschodzie, a żółta ochra zawierająca getyt na południu. To najwcześniejszy znany przykład mezoamerykańskiej symboliki barw i kierunków - motywu, który później pojawi się w kosmogramach Majów, łącząc strony świata z elementami zakodowanymi w kolorach.

"Wiedzieliśmy, że określone kolory są powiązane z określonymi kierunkami, i że to ważne dla wszystkich ludów mezoamerykańskich, a nawet rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej" - mówi Inomata. "Ale nigdy nie mieliśmy faktycznych pigmentów złożonych w ten sposób. To pierwszy przypadek, gdy znaleźliśmy te pigmenty powiązane z każdym konkretnym kierunkiem. To ekscytujące."

W obrębie tych szybów badacze odnaleźli także dary z muszli oraz rzeźbiony jadeit i zielony kamień - krokodyle, ptaki, a nawet kobietę rodzącą - wszystkie ułożone w tym samym krzyżowym schemacie. To również jest spójne z układem kosmogramu, z muszlami rozmieszczonymi na bokach oznaczających wodę.

Odkrycia te, jak twierdzą naukowcy, dostarczają ważnych spostrzeżeń zarówno na temat ograniczeń, jak i możliwości organizacji człowieka. Z jednej strony budowa pozostała niedokończona, mimo że Aguada Fénix była używana prawdopodobnie przez setki lat.

"Budowa kosmogramu przedstawiającego porządek Wszechświata i czasu prawdopodobnie zmotywowała wiele osób do udziału w pracach budowlanych bez przymusu" - piszą naukowcy. Ich jedyną motywacją była religia i wspólnota, nie autorytet i rozkazy władców. "Nie potrzebujemy więc ogromnych nierówności społecznych, aby osiągnąć ważne cele" - opisywał prof. Takeshi Inomata, cytowany przez Science Alert.