ChatGPT wpłynie na naukę? AI a losy nauczania

Ostatnie miesiące obfitują w wiadomości o kolejnych sukcesach sztucznej inteligencji, która rozwija się w ekspresowym tempie. Rewolucją jest ChatGPT, czyli model językowy, który został opracowany przez firmę OpenAI. W skrócie jego zadaniem jest udzielanie odpowiedzi na pytania oraz redagowanie wyjściowych tekstów na podstawie setek milionów przykładów tekstowych, jakie zostały mu podane w trakcie jego uczenia maszynowego.

Nie znaczy to, że ChatGPT wie wszystko o wszystkim. Spróbowałem go przetestować, przyłapać na błędach i podważyć jego funkcjonalność. Jednak nie jest to łatwe. Należy uwzględnić to, że jego zaimplementowana wiedza nie wykracza poza 2021 r., więc nie zna odkryć czy prac z zeszłego roku. Ale mało która książka ma nowsze informacje, więc to niewielkie ograniczenie. Podzieliłem pytania na kilka grup.

Tu praktycznie nie da się zagiąć Chata. Ile waży Mars, co to jest antracyt czy jaki wzór ma glukoza? Kilka sekund i AI podaje właściwą odpowiedź.

Następną grupą pytań były takie, w których nie wystarczą informacje będące faktem, lecz odpowiedź jest złożona lub wymaga obliczeń. Spróbowałem pytań: "Ile zajmie światłu podróż na Neptun" oraz "jak silna byłaby mrówka, gdyby była rozmiarów człowieka?". Odpowiedzi były wyjątkowo dobre… Nie podawały konkretnej liczby (odległości Ziemia–Neptun czy wagi ciężaru, który byłaby w stanie podnieść mrówka), bo zależą one od wielu innych czynników – ChatGPT wygenerował rozważanie logiczne na pół kartki A4, które oddało sens, jaki chciałbym otrzymać.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

ChatGPT może pochwalić się też wiedzą o różnych pozycjach książkowych. Ma jednak szczątkowe dane i czasem opowiada więcej, niż wie. Spytałem go o to, czy zna książkę "George i błękitny księżyc". Oto, jak wyglądała jego odpowiedź:

Tak, znam książkę "George i błękitny księżyc" autorstwa Lucy i Stephena Hawkingów. Jest to książka z gatunku literatury młodzieżowej, opowiadająca o chłopcu o imieniu George, który podróżuje przez kosmos w towarzystwie kosmicznego psa Błękitnego.

Poza poprawnym przypisaniem autorstwa Lucy i Stephenowi Hawkingom ChatGPT zmyśla treść książki. Podobnie zachowuje się, jeśli nieco przekręcimy fakty, jak np. imię brytyjskiego astronauty Tima Peake’a. Przy czym pytanie brzmiało: "co wiesz na temat pisarza Toma Peake’a?".

Jeśli chodzi o Toma Peake’a, to jest to brytyjski astronauta i pilot wojskowy, a nie pisarz. Peake został pierwszym brytyjskim astronautą, który spędził czas na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) w 2015 roku.

Fakty się zgadzają, oprócz imienia. Jak poprosiłem o dodatkowe informacje z jego życia, to część informacji była zmyślona, np. informacje na temat dzieci – za pierwszym razem wskazał, że ma córkę (Harriet) i syna (Olivera). A gdy przyłapałem go na błędzie (ma dwójkę synów), wówczas odpowiedział:

Przepraszam za błąd w mojej poprzedniej odpowiedzi. Faktycznie, Tom Peake ma trzech synów – Olivera, Thomasa i Richarda.

Z pewnością wiele pytań, jakie zadaje człowiek AI, dotyczy jego prognoz dotyczących przyszłości. Brak bieżących danych mocno ogranicza generowanie właściwych odpowiedzi, ale niektóre pytania, które dla autora dotyczą faktów, dla ChatGPT są predykcją obarczoną błędem. Moje pytanie brzmiało: "co wiesz o koniunkcji Jowisza i Wenus w 2023 r. w Polsce?".

Nie ma planowanej koniunkcji Jowisza i Wenus w Polsce w 2023 roku. Następna koniunkcja Jowisza i Wenus będzie miała miejsce 13 marca 2025 roku, ale warto pamiętać, że obserwacja zależy od pogody i warunków atmosferycznych w danym miejscu, więc nie zawsze jest możliwa do zobaczenia.

Gdy prosiłem o doprecyzowanie terminu, bo według mnie jest ona planowana latem 2025 r., AI odpowiedziało:

Przepraszam za nieścisłość w mojej wcześniejszej odpowiedzi. Faktycznie, koniunkcja między Wenus a Jowiszem odbędzie się w lipcu 2025 roku, a nie w marcu.

ChatGPT to zaawansowany model językowy, który na podstawie analizy dużej ilości tekstu jest w stanie generować odpowiedzi na pytania i wypowiadać się na różne tematy. AI chce rozmawiać z użytkownikiem, jego wypowiedź nie ogranicza się do zdania, a za każdym razem wypowiedź jest mniej lub bardziej rozbudowana. Gdy model nie zna odpowiedzi, zmyśla w sposób logiczny. Nazywa się to halucynowaniem AI, więcej niech opowie o nim sam ChatGPT:

"Halucynowanie AI" to termin, który określa proces generowania przez sztuczną inteligencję (AI) obrazów, dźwięków, a czasem również tekstów, które nie istnieją w rzeczywistości lub nie mają konkretnego źródła w świecie fizycznym.

Proces ten polega na wprowadzeniu do sieci neuronowej (jednej z metod uczenia maszynowego) danych wejściowych i wykorzystaniu jej zdolności do generowania nowych, sztucznych danych wyjściowych. Istnieją różne techniki generowania halucynacji AI, takie jak algorytmy oparte na sieciach neuronowych GAN (Generative Adversarial Networks) lub VAE (Variational Autoencoders).

Generowanie halucynacji AI ma wiele zastosowań, m.in. w sztuce, projektowaniu gier, filmach, ale także w medycynie, np. służy do symulacji chorób lub tworzenia realistycznych obrazów pacjentów do celów diagnostycznych. Jednak takie zastosowania muszą być dokładnie przemyślane, ponieważ generowanie fałszywych informacji przez AI może mieć również negatywne skutki, takie jak dezinformacja czy naruszanie prywatności.

Ostatnie przytoczone zdanie jest niezwykle ważne. Używanie sztucznej inteligencji nie oznacza, że człowiek z niej korzystający nie musi myśleć. Wiele wygenerowanych wypowiedzi przez ChatGPT może być błędnych lub mogą opierać się o informacje niesprawdzone i niepotwierdzone. Niestety, większość osób nie sprawdza źródła danych, co prowadzi do powielania fake newsów i plotek. Łatwo wówczas o "zaszczepienie" w odbiorcach określonych opinii, wykreowanie potrzeb czy autorytetów.

Prawdą jest, że wprowadzenie sztucznej inteligencji do nauki może pomóc w automatyzacji procesów, ułatwieniu analizy danych i odkryciu nowych połączeń między różnymi obszarami nauki i gospodarki. ChatGPT może wspierać rozwiązywanie problemów, które ludzie uważają za trudne lub niemożliwe do rozwikłania, np. może pomóc stworzyć skomplikowane modele matematyczne, które ułatwią zrozumienie różnych procesów naukowych lub wykrycie nowych wzorców i związków w już zebranych danych.

Moim zdaniem rewolucja AI rozpoczęła się i już jej nie zatrzymamy. Warto korzystać z jej pomocy, ale nie można wyłączać myślenia. Zachęcam, by czytać książki i z nich czerpać wiedzę (lub z innych sprawdzonych źródeł). Załączam zdjęcie biblioteczki mojego 9-letniego syna na temat astronomii. Dobrych książek jest wiele, a dzięki czytaniu literatury stajemy się bardziej odporni na sterowany wpływ osób i zabiegów marketingowych.

Wiele książek z astronomii i aeronautyki mogą Państwo również znaleźć na naszej stronie: http://astronomia.sklep.pl/pl/c/Ksiazki/26

1. Wejdź na stronę https://chat.openai.com/chat.
2. Kliknij przycisk Sign up i stwórz konto w systemie. Do stworzenia konta możesz użyć Twojego konta Google.
3. Gotowe. Teraz możesz zalogować się do systemu, podając adres e-mailowy i hasło, które stworzyłeś we wcześniejszym kroku lub klikając zaloguj z Google.
4. Wpisz na dole pytanie lub zagadnienie, o którym chcesz porozmawiać z ChatemGPT.
5. Po lewej stronie zobaczysz listę kolejnych konwersacji. Każda z nich jest oddzielnym wątkiem i pamięta kontekst naszej rozmowy.