Program Winamp kojarzy się głównie z odtwarzaniem muzyki z plików MP3 i to jest jego typowe zastosowanie. Nie wszyscy jednak wiedzą, że program ten umożliwia także bardzo radykalne ingerowanie w odtwarzany dźwięk za pomocą wtyczek DSP. Do samego programu napisano wiele wtyczek DSP, jednak jedną z ciekawszych jest VST Host. Wtyczka ta umożliwia uruchomienie w programie profesjonalnych wtyczek DSP standardu VST, powszechnie używanych w środowisku cyfrowej muzyki.
Format VST został opracowany przez firmę Steinberg, dzięki nieodpłatnemu udzieleniu licencji na korzystanie z niego, stał się de facto standardem w dziedzinie wtyczek muzycznych. Obsługują go takie programy jak Steinberg Cubase, Adobe Audition, FL Studio czy Cakewalk Sonar. Dzięki programowi VST Host można użyć takich wtyczek w popularnym Winampie. Jedynym minusem jest brak obsługi wtyczek dźwięku w trybie 24-bitowym, gdyż ten VST Host go nie wspiera. Instalacja VST Hosta jest intuicyjna, jeśli Winamp został zainstalowany przy użyciu standardowego instalatora, katalog wtyczek zostaje wtedy wykryty automatycznie. Wszystkie wtyczki VST, które będą uruchamiane za pomocą tego VST Hosta mogą znajdować się w jednym katalogu. Warto utworzyć podkatalog wewnątrz C:Program FilesWinampPlugins, nazwać go vst i tam umieszczać wtyczki. Włączenie VST Hosta odbywa się w opcjach Winampa, jest to wtyczka DSP. Po uruchomieniu VST Hosta należy mu wskazać plik DLL ( opcja Load DLL ) zawierający wtyczkę VST.
Omówmy przykładowe wtyczki VST, które warto wypróbować.
Megabas
Zwykłe korektory charakterystyki dźwięku mają za zadanie wzmocnić lub osłabić dźwięki, które już istnieją w materiale dźwiękowym. Zatem tak często używane "podbicie basów" jest jedynie wzmocnieniem dźwięków z konkretnego zakresu częstotliwości. Miłośnicy mocnego basu narzekają, że dźwięków z zakresu najniższych basów prawie w ogóle nie ma w wielu utworach. Profesjonaliści od dawna stosowali tzw. procesory subharmoniczne, które tworzyły dźwięki zgodne harmonicznie z dźwiękami obecnymi w utworze ale niższe od nich o oktawę. Bardzo popularne "brzmienie disco lat osiemdziesiątych" pochodzi właśnie od nich. Excitery takie są wykorzystywane do dziś - przykładem są profesjonalne urządzenia studyjne i estradowe: dbx 120A, Peavey Kosmos czy Behringer Ultrafex/Ultrabass. Niektóre z nich zawierają dodatkowo limiter oraz osobne wyjście sygnału dla osobnego toru subniskotonowego.
Oprogramowanie, które potrafi wykonać to samo ingerując w odtwarzany dźwięk jest rzadkością. Możliwość taką posiada darmowa wtyczka VST o nazwie EDGE ( autor Lee Stacey, www.Fat-Ass.tk ). Wtyczkę tą można uruchomić w Winampie za pomocą wspomnianego VST hosta.
Z materiału dźwiękowego wybierane są najniższe częstotliwości, które podlegają dalszej obróbce. Za działanie filtru odpowiedzialne są regulatory Pitch ( regulujący częstotliwość filtru ) oraz Res ( zmieniający charakterystykę filtru ). Im niższa częstotliwość, tym niższe dźwięki zostaną przetworzone na superniskie basy, ale może być ich nie być wcale, jeśli w materiale dźwiękowym nie ma dźwięków w tym zakresie. Wtyczka posiada układ selekcji dźwięków impulsowych, który sprawia, że filtr reaguje na krótkie dźwięki, dodając mocy dźwiękom bębna taktowego, zwanego stopą. Można także usunąć dźwięki impulsowe z efektu włączając ich filtr. Dźwięki podlegające obróbce mogą zostać przesunięte o jedną lub dwie oktawy ( po włączeniu przycisku -2 ). Wynikiem pracy procesora jest przetworzony dźwięk najniższych basów, który podlega połączeniu z materiałem oryginalnym. Poziom efektu reguluje się za pomocą Level, zaś za proporcje łączenia dźwięku zmodyfikowanego z materiałem odpowiedzialny jest regulator Mix. Przy zbyt
mocnym ustawieniu efektu mogą pojawić się zniekształcenia wynikające z przesterowania karty dźwiękowej lub wzmacniacza, zatem poziom efektu należy dobierać rozsądnie. To samo dotyczy korektora charakterystyki - dodatkowe uwydatnienie także może spowodować przesterowanie i zniekształcenia. Niektóre utwory zawierają już dźwięki subharmoniczne ( wiele utworów Italo Disco a także utwory z gatunku house i hip-hop ) i agresywne ustawienie Edge potęguje ten efekt, do zniekształceń włącznie.
Działanie wtyczki jest bardzo radykalne, ale aby móc je w pełni docenić, należy korzystać z karty dźwiękowej wyższej klasy, dobrych słuchawek i głośników, które potrafią sprawnie przenosić częstotliwości z zakresu najniższych basów ( poniżej 100 Hz ) a także odpowiedniego mocą wzmacniacza. Do tego nadaje się na przykład zestaw kina domowego wyposażonego w subwoofer o znacznej mocy. Przykładowe ustawienie regulatorów wtyczki, widoczne na zrzucie ekranu, odpowiada typowym nastawom, z których korzystam. Skompresować dynamikę
Przy słuchaniu niektórych gatunków muzyki ( na przykład w muzyce klasycznej, gdzie utwory mają dużą dynamikę ), bardzo dokuczliwe stają się szumy otoczenia, które przykrywają najcichsze fragmenty dźwięku. Dla osiągnięcia stosownej dynamiki ( odstępu od szumów ), należałoby słuchać muzyki dość głośno. Aby polepszyć odbiór dźwięku w zaszumionych pomieszczeniach ( a do takich zaliczają się także mieszkania w dużych miastach, szczególnie latem, przy otwartych oknach ), należałoby wzmocnić najcichsze dźwięki tak, by stały się głośniejsze od szumu otoczenia, zmniejszając jednocześnie odstęp głośności między najcichszymi i najgłośniejszymi partiami utworu.
To zadanie wykonuje kompresor dynamiki. Jest powszechnie używany we wszystkich stacjach radiowych, tworząc przy okazji bardzo charakterystyczne brzmienie danej stacji. Zamiast studyjnych lub estradowych urządzeń ( dbx 162 SL, Behringer MDX 2100, Alesis 3630 ) można użyć wtyczki VST firmy Kjaerhus Audio o nazwie Classic Compressor. Zasada działania kompresora dynamiki jest dostępna tutaj - tutaj, a dokładny opis jest na stronach angielskiej Wikipedii Interfejs wtyczki jest intuicyjny: Threshold określa próg zadziałania ( powyżej tego poziomu natężenia dźwięku kompresor powoduje zmniejszenie wzmocnienia ), Ratio określa głębokość kompresji, Knee umożliwia zmianę krzywej kompresji w okolicy progu, zaś czasy Attack i Release określają stałe czasowe pracy kompresora. Im dłuższa stała czasowa, tym wolniej reaguje on na dźwięki narastające ( Attack ) i zanikające ( Release ). Ponieważ kompresor w tej postaci
powoduje zmniejszenie poziomu dźwięku, ostatni regulator ( Output ) umożliwia skompensowanie obniżenia poziomu spowodowanego kompresją dynamiki. Ustawienia każdy dobierze dla siebie, typowe używane przeze mnie są widoczne na rysunku. A może echo?
Czasami warto wzbogacić odtwarzany utwór o dodatkowe efekty, takie jak pogłos i echo. Chociaż wiele odtwarzaczy posiada wtyczki DSP, które tworzą echo, warto skorzystać z bardzo dobrych wtyczek VST, również firmy Kjaerhus Audio.
Wtyczka Classic Delay tworzy bardzo dobrze brzmiące echo. Potrafi emulować tradycyjne taśmowe urządzenie ( takie jak Dynacord Echocord mini ), analogowe pętle a także nowoczesne cyfrowe efekty. Brzmienie jest miękkie i czyste. Regulatory są intuicyjne - przełącznik Type określa rodzaj emulowanego urządzenia ( taśmowy, analogowy, cyfrowy ), Time określa opóźnienie, Level określa zapętlenie echa, opcja Ping-Pong powoduje "odbijanie" echa między kanałami ( lewy-prawy ), Quality określa dokładność obróbki dźwięku ( bardzo dobrze słyszalne przy opcji Tape ), Low Cut oraz Hi Cut określają zakres częstotliwości dźwięków tworzących echo, PAN powoduje przesunięcie wirtualnego położenia dźwięków echa, zaś MX oraz Level określają proporcje dźwięku przetworzonego oraz oryginalnego. Ciekawostką jest możliwość synchronizacji czasu opóźnienia z muzyką ( przycisk SYNC ) - mało która wtyczka DSP to posiada. Jest to bardzo przydatna opcja, która minimalizuje nakładanie się przetworzonych przez echo dźwięków sekcji rytmicznej
w środku taktu.
Nieco inny efekt daje wtyczka Classic Reverb. Tworzy ona pogłos podobny do tego, jaki można usłyszeć w niektórych pomieszczeniach. Regulacja określa kubaturę pomieszczenia ( wpływającą bezpośrednio na czas pogłosu ), tłumienność ścian, wstępne opóźnienie ( symulujące odległość słuchacza od źródła dźwięku ), odcięcie niskich dźwięków oraz stopień tłumienia wysokich tonów ( opcje szczególnie przydatne, gdyż eliminują zamazywanie wokalu ) oraz proporcje i natężenie efektu.
Obie wtyczki bardzo dobrze sprawdzają się przy słuchaniu poezji śpiewanej oraz czasami przy innej muzyce rozrywkowej, stosowane z umiarem nie zamazują dźwięku. Klasyczny korektor
Chociaż Winamp posiada korektor charakterystyki ( equalizer ), czasami warto skorzystać z innego rozwiązania. Przykładowa wtyczka Classic EQ jest siedmiopasmowym korektorem charakterystyki dźwięku. Od equalizera wbudowanego w program Winamp różni się nieco innym podziałem zakresów częstotliwości. Ma ciepłe brzmienie, regulator wzmocnienia oraz wskaźnik poziomu dźwięku. Ponadto ( po wyłączeniu opcji Link ) umożliwia korekcję obu kanałów osobno.
Ograniczyć za głośne
W profesjonalnych torach dźwiękowych stosuje się jeszcze jedno urządzenie - limiter. Jest to odpowiedni kompresor dynamiki, który ustawia się tak, by nie dopuścić do przesterowania wzmacniacza. Istnieje odpowiednik także tego urządzenia w postaci wtyczki VST. Przykładową realizacją jest Classic Master Limiter również firmy Kjaerhus Audio. Można go wstawić jako ostatnie urządzenie w torze dźwiękowym, zapewniające ochronę przed przesterowaniem karty dźwiękowej. Działanie jest proste i bardzo wyraźnie widać chwilę, gdy ogranicza on najgłośniejsze fragmenty utworu. Jeśli w torze korzysta się z agresywnie ustawionej wtyczki Edge, może nastąpić zamazywanie dźwięku z innych partii przez bardzo wzmocnione najniższe basy gdy limiter ogranicza poziom dźwięku. W takim przypadku należy zmniejszyć wysterowanie, zmniejszając poziom wyjściowy w którejś z poprzednich wtyczek. Połączyć wszystko razem
Każda wtyczka z osobna umożliwia ingerowanie w dźwięk, ale najkorzystniej móc użyć kilku z nich razem, jedna po drugiej. Umożliwia to wtyczka VST o nazwie MultifxVST. Jest to standardowa wtyczka VST, która uruchamia w swoim środowisku inne wtyczki tworząc łańcuch. Zakładka Chain umożliwia wybór wtyczek VST do łańcucha oraz ustawienie kolejności przetwarzania dźwięku ( Add, Remove, Up, Down ), zaś zakładka Effect umożliwia regulację pracy każdej z wtyczek z osobna. Aby móc przestawić skrajne regulatory wtyczki o szerszym rozmiarze niż szerokość MultifxVST, należy użyć zakładki Effect 2, wybrać nazwę regulowanego parametru i do regulacji użyć suwaka. Wtyczki przełącza się za pomocą strzałek obok nazwy, w wierszu Chain.
Przy odtwarzaniu muzyki wykorzystuję kilka ustawień, najczęściej są to w kolejności: Classic Compressor, Edge, Classic Delay, Classic EQ oraz Master Limiter. Przygotowane ustawienia warto zapisać ( w zakładce Chain służy do tego przycisk Save All ).
Życzymy miłego słuchania.