Jak język, którego używamy, zmienia sposób naszego myślenia?

Badanie, przeprowadzone na Uniwersytecie w Lancaster, wykazało ciekawy związek między tym, jakiego języka używamy, a sposobem, w jaki myślimy. W bardzo realny i konkretny sposób używanie jednego bądź innego zestawu słów i reguł gramatycznych zmienia funkcjonowanie ludzkiego mózgu. Efekt ten można szczególnie zaobserwować u osób dwujęzycznych.

Opisane badanie koncentrowało się na użytkownikach niemieckiego, angielskiego i osobach biegłych w obu tych językach. Wyniki, opublikowane w magazynie "Psychological Science", pokazują znaczące różnice w sposobie postrzegania świata u tych grup w zależności od tego jak komunikują się w codziennym życiu.

Przede wszystkim pomiędzy użytkownikami niemieckiego i angielskiego zaobserwowano różnicę w postrzeganiu celowości i zamiarów. Biorącym udział w badaniu pokazano krótkie filmy, na których widać było przemieszczających się ludzi. Później musieli oni opisać to, co widzieli.

Okazało się, że niemieckojęzyczni badani dużo częściej opisywali nie tylko czynność, ale również jej cel. Mówili więc, że "kobieta idzie do samochodu" albo "rowerzysta jedzie do sklepu", podczas gdy użytkownicy angielskiego koncentrowali się przede wszystkim na opisaniu samej aktywności. W opisie wyników badania autorzy przypisują tę różnicę gramatycznym konstrukcjom obu języków. Obecna w angielskim forma czynna z końcówką –ing wymusza wyraźne zaznaczanie czynności, które trwają, sprawiając, że mówiący koncentruje się na fakcie ich ciągłości, mniejszą wagę przykładając do ich celu.

Co ciekawe, taki sam efekt zaobserwowano, gdy zbadano osoby dwujęzyczne. A więc Niemcy biegle władający angielskim, gdy dano im podobne zadanie w tym języku, stawali się równie mocno skoncentrowani na samych czynnościach jak rodowici Anglicy. I w drugą stronę, Anglicy pytani po niemiecku zyskiwali nagle szersze spojrzenie na cel działać i ich potencjalne konsekwencje.

Badacze spróbowali jeszcze jednego ciekawego zabiegu – podczas zadawania pytań kazali biorącym udział powtarzać w myślach serię liczb w danym języku. W tym przypadku okazało się, że Anglicy zaczynali myśleć "jak Niemcy" i na odwrót niezależnie od tego, w jakim języku zadano im pytanie. Ważne tylko, że w tym momencie skoncentrowani byli na operowaniu innym zestawem słów i inną gramatyką.

Warto również podkreślić, że ten efekt obserwowany był nawet wtedy, gdy nie oczekiwano od badanych wprost opisywania tego, co widzą. Nawet gdy musieli oni jedynie skategoryzować widziane czynności jako mające lub niemające jasnego celu, użytkownicy niemieckiego częściej wybierali to pierwsze, angielskiego – to drugie.

Badania te pokazują nie tylko, jak rzeczywiście różni są mieszkańcy różnych krajów i jak faktycznie istotny wpływ ma na to używany przez nich język. Dowodzą również, a może przede wszystkim, jak korzystne dla rozwoju umysłowego jest uczenie się komunikacji w inny od rodzimego sposób. Już dwa lata temu wykazano, że znajomość więcej niż jednego języka może opóźnić Alzheimera nawet o pięć lat, a u osób władających kilkoma procesy degeneracyjne zachodzą dużo wolniej.

_ DG _