Jak działają czarne skrzynki w samolotach?

Rejestrator parametrów lotu, nazywany potocznie "czarną skrzynką", to urządzenie, które gromadzi wszystkie istotne informacje dotyczące lotu samolotu. Oprócz danych związanych z technicznymi parametrami lotu "czarna skrzynka" rejestruje także rozmowy prowadzone przez pilotów. Zgromadzone dane umożliwiają ustalenie przyczyn odbiegających od normy zachowań samolotu, szczególnie w przypadku katastrofy lotniczej.

Mianem czarnej skrzynki określa się najczęściej dwa urządzenia. Pierwsze z nich to „Flight Data Recorder”. (FDR), który odpowiedzialny jest za zapisywanie wszystkich istotnych parametrów lotu. Drugim urządzeniem jest natomiast „Cockpit Voice Recorder” (CVR) – rejestrator rozmów prowadzonych w kokpicie statku powietrznego. Oba urządzenia umieszczane są z reguły w przeciwległych krańcach samolotu. Rejestrator rozmów w okolicy nosa samolotu, a rejestrator danych w okolicy ogona. Należy zaznaczyć, że personel pokładowy i piloci nie mają możliwości ingerencji w działanie urządzeń. Nie mogą ich wyłączyć, czy też zmienić zakresu zbieranych danych. W kokpicie rejestrowane są wszystkie dźwięki np. komunikaty ostrzegawcze, ale także prywatne rozmowy załogi.

Czarne skrzynki konstruowane są w taki sposób, aby przetrwać katastrofę. Powinny wytrzymać przeciążenia rzędu 340. G, ogień i wysoką temperaturę (nawet do 1100 stopni Celsjusza), wodę, czy też wysokie ciśnienie, jakie panuje na dużych głębokościach. Wyposażone są także w nadajnik radiowy, który wysyła regularnie sygnały w sytuacji, kiedy czarna skrzynka znajdzie się w wodzie.

Pierwsze czarne skrzynki rejestrowały jedynie kilka parametrów lotu, a zapis danych odbywał się na przesuwanej taśmie aluminiowej. Wraz z rozwojem technologii taśma aluminiowa została zastąpiona taśmą magnetyczną, a współcześnie elektronicznymi kośćmi pamięci. Dzięki temu wyeliminowano sporo mechanicznych części, które mogłyby zostać uszkodzone w przypadku katastrofy lotniczej. Rejestratory zapisują dane co kilka, kilkanaście sekund, jednak są w stanie dokonywać zapisu w trybie ciągłym np. podczas turbulencji czy wykonywania manewrów. Co ciekawe, czarne skrzynki nie są koloru czarnego - są pomalowane na jaskrawy, pomarańczowy kolor, aby ułatwić ich odnalezienie.

Współczesne czarne skrzynki są w stanie rejestrować od 30. do nawet 1000 różnych parametrów lotu. Informacje są nieustannie zbierane z pokładowych urządzeń, dzięki czemu jesteśmy w stanie dokładnie odtworzyć przebieg lotu. Zapisywane są dane o wysokości, prędkości, temperaturze, wychyleniu klap i sterów, działaniu silnika, podwoziu, kursie, działaniu autopilota i wiele innych. Minimalny zakres zbieranych danych określają międzynarodowe przepisy, które opisują co czarne skrzynki mają rejestrować, z jaką częstotliwością i przez jak długi czas. Linie lotnicze często jednak konfigurują czarne skrzynki w taki sposób, aby te zbierały i rejestrowały znacznie większą ilość danych, niż wymagają tego przepisy.

Czarna skrzynka to nieocenione urządzenie. Zbierając dane umożliwia liniom lotniczym na ciągłe monitorowanie i kontrolowanie podzespołów samolotu oraz pracy pilotów. W sytuacjach katastrofy lotniczej, czarna skrzynka jest często jednym urządzeniem mogącym pomóc w ustaleniu przyczyn wypadku. Obyśmy jednak ze zgromadzonych w niej danych musieli korzystać jak najrzadziej...