Czym są nowiczoki - tajemnicze i śmiertelne substancje z Rosji

Nowiczoki to broń chemiczna, o której wiadomo jeszcze mniej niż o ludziach, którzy mają ją stosować – rosyjskich szpiegach. Nowiczoki oficjalnie nie istnieją, natomiast według doniesień może to być najsilniejsza broń chemiczna kiedykolwiek stworzona przez człowieka.

Środek chemiczny z grupy nowiczoków miał być wykorzystany do otrucia Sergieja Skripala, byłego rosyjskiego szpiega i oficera GRU oraz jego córki – Julii. Ofiarą podobnej trucizny stał się także rosyjski opozycjonista, Siergiej Nawalny.

Czym są nowiczoki? Oficjalnie nie istnieją - na ich temat nie ma badań naukowych, ani nie są wpisane na listę bojowych środków chemicznych ONZ. Istnieją tylko domysły i niepotwierdzone doniesienia rosyjskich dysydentów. W tym tygodniu nowiczokiem ztruły się dwie kolejne osoby.

Nowiczok z rosyjskiego znaczy "początkujący" , natomiast Leszek Konopski w książce "Historia Broni Chemicznej" proponuje tłumaczenie "nowoprzybyły". Nowiczok nie jest konkretnym środkiem chemicznym, to cała grupa środków trujących, która ma działanie paralityczno-drgawkowe. Większość informacji o tych środkach pochodzi od rosyjskiego dysydenta Wiła Mirzajanowa, który za upublicznienie swojej wiedzy został oskarżony przez Rosję o zdradzenie tajemnicy państwowej.

Według Mirzajanova Rosjanie mieli zacząć pracę nad nowiczokami w latach 70. Substancja ta ma być kilkukrotnie silniejsza od XV – najbardziej toksycznej broni chemicznej stworzonej przez człowieka. Nie potwierdzają tego jednak badania naukowe.

Powodem rozpoczęcia przez Rosjan pracy nad nowiczokami miała być potrzeba opracowania nowej broni chemicznej zdolnej do przenikania przez maski gazowe i ubranie ochronne żołnierzy. Nowiczoki miały być tez niewykrywalne dla ówczesnych detektorów, a ich otrzymanie miało być możliwe z "bezpiecznych" substancji nieobjętych międzynarodowymi zakazami.

Nowiczoki to tzw. substancje binarne. Trujący środek chemiczny powstaje po połączeniu dwóch, często bezpiecznych, substancji. Ze względu na brak badań naukowych nad tymi środkami terminem "nowiczoki" określa się często zarówno składniki jak i finalną substancję toksyczna. Te drugie mają też swoje nazwy określane symbolem "A" oraz numerem, ale nie jest to standardem.

Pierwszymi wyprodukowanymi przez Związek Radziecki nowiczokami miały być A-230 i A-232, nie spełniały one jednak zakładanych wymagań wojska. Kolejnym nowiczokiem była m.in. substancja 84. Według Mirzajanova miał być on produkowany w Nowoczeboksarsku w ilości ok. 15 tysięcy ton. Miał zostać użyty przez Irak w czasie I wojny w Zatoce Perskiej. Według innych spekulacji nowiczoki miały trafić też do Syrii, Iranu, a na Kubie miała powstać ich fabryka.

Jedna z teorii o powstaniu nowiczoków mówi o amerykańskiej akcji specjalnej "Shocker". Aby zdezinformować Rosjan i skłonić ich do podjęcia badań (i tym samym zmarnować ich środki), Amerykanie rzekomo przekazali im kilka tysięcy fałszywych dokumentów o fosforoorganicznych środkach paralityczno-drgawkowych. Teoria mówi o tym, że wbrew założeniom Amerykanów dokumenty pomogły Rosjanom opracować skuteczne toksyny.

Nowiczok mają wchłaniać się przez drogi oddechowe i skórę. Mogą wywoływać objawy podobne do zatrucia innymi środkami paralityczno-drgawkowymi, takie jak: trudności z oddychaniem, zaburzenia widzenia i równowagi, skurcze, drgawki, wypróżnianie się i nietrzymanie moczu, ból głowy, oszołomienie, dezorientację, senność, śpiączkę. Mogą prowadzić też do zatrzymania oddechu i śmierci.

Nowiczoki nie są wpisane na listę broni zakazanych w Konwencji o Zakazie Broni Chemicznej. Jednym z powodów może być ten, że ani Rosja ani żaden inny kraj nie przyznały się oficjalnie do produkcji substancji znanych jako nowiczoki. Innym może być strach przed upublicznieniem informacji o istnieniu i składzie nowiczoków i tym samym zachęcenie krajów do produkcji własnych substancji.