Czy ośmiornice miewają koszmary?

Sen jest podstawową funkcją biologiczną obecną u wszystkich kręgowców i większości bezkręgowców. Głowonogi, takie jak ośmiornice, wykazują różne stany snu. Niekiedy można zaobserwować zmiany wzorów i barwy na skórze zwierzęcia, gdy śpi. Uczeni uważają to za dowód, że głowonogi śnią. W niedawnych badaniach naukowcy zaobserwowali kilka niezwykłych zachowań u jednego z trzymanych w niewoli osobników. Ośmiornica nagle wyrywała się ze spokojnego snu i miotała się po akwarium, zachowując się tak, jakby doświadczyła koszmaru sennego.

Gdy ośmiornica śpi, zmienia barwę i wzory na skórze. Naukowcy uważają to za dowód na fakt, że głowonogi śnią. Jednak nie zawsze są to szczęśliwe sny o gonieniu krewetek w ciepłym morzu. Ośmiornice mogą mieć też koszmary – wynika z nowych analiz.

Badanie opiera się na obserwacjach samca ośmiornicy (łac.: Octopus insularis), który mieszka w laboratorium na kampusie Uniwersytetu Rockefellera w Nowym Jorku. Zachowanie głowonoga było nagrywane przez całą dobę, siedem dni w tygodniu, przez miesiąc. Przeglądając zapisy z kamer naukowcy zauważyli, że podczas snu na skórze ośmiornicy nagle zmieniały się wzory i kolory. Czasem wydawało się, że osobnik budzi się nagle przerażony. Stąd naukowcy wysnuli wniosek, że głowonogi też mogą mieć koszmary.

Ośmiornice z gatunku O. insularis zostały opisane po raz pierwszy w 2008 r. Pierwsze osobniki znaleziono w wodach u wybrzeży Brazylii. Są średniej wielkości drapieżnikami, żywiącymi się głównie skorupiakami, małżami i ślimakami. Nowe badania nad ich snem nie zostały jeszcze zrecenzowane i ukazały się w bazie preprintów bioRxiv.

Nasze odruchy w nocy mogą wskazywać na treść snu. Naukowcy są zdania, że udało im się zaobserwować fizyczne odzwierciedlenie koszmaru u ośmiornicy, w czasie gdy ta spała. Na nagraniach można zobaczyć, jak ośmiornica nagle się budzi, po czym wymachuje mackami i tryska atramentem, nazywanym także sepią, jakby unikała ataku.

Czy to możliwe, że ośmiornica miała koszmar o ataku drapieżnika? Eksperci twierdzą, że może tak być, choć nie da się tego stwierdzić z całą pewnością. Obserwacje autorów nowych badań sugerują, że ośmiornice "doświadczają parasomnii (różnorodne zaburzenia snu - przyp. red.), które mogą obejmować koszmary senne z potencjałem zakłócania ich snu".

Naukowcy twierdzą, że zachowania ośmiornicy po gwałtownym przebudzeniu były podobne do reakcji obronnych występujących u głowonogów na jawie. "Zachowania ośmiornicy były podobne do reakcji behawioralnych na koszmary senne, lęki nocne i inne parasomnie u ludzi" – przekonują autorzy badania.

Na nagraniu zamieszczonym w sieci można zobaczyć, jak gwałtownie reagowała ośmiornica tuż po przebudzeniu.

Ale czy ta ośmiornica naprawdę miała koszmary? Istnieje kilka innych potencjalnych wyjaśnień, dlaczego zwierzę mogło zachowywać się w ten sposób, a eksperci wyrazili ostrożność w zbyt szybkiej interpretacji zachowania głowonoga. Niemniej jednak zachowanie to jest z pewnością niezwykłe.

Zespół przyznaje, że badania opierały się tylko na jednym osobniku o imieniu Costello. Na materiale wideo zarejestrowano łącznie cztery podobne epizody. W dwóch z tych przypadków Costello wystrzelił również strumień czarnego atramentu do wody. Jest to powszechny mechanizm obrony przed drapieżnikiem tych stworzeń. Być może epizody były reakcją na negatywne wspomnienia.

Mimo to istnieje szansa, że nie jest to uniwersalne zachowanie wśród ośmiornic. Są jednak inne badania, które mogą wskazywać na to, że głowonogi faktycznie śnią. W 2019 r. na potrzeby filmu dokumentalnego o ośmiornicach filmowano głowonoga o imieniu Heidi, który zmieniał kolory podczas snu. Opiekun zwierzęcia, biolog David Scheel, twierdził wówczas, że zmiany barw i wzorów na ciele ośmiornicy przypominają te obserwowane u żyjących na wolności ośmiornic podczas polowania. Sugerował też, że Heidi wykazuje oznaki fazy REM, w której pojawiają się marzenia senne (więcej na ten temat w tekście: Nagranie ośmiornicy, która zmienia barwy i wzory podczas snu).

Uważa się, że ośmiornice i inne głowonogi są bardzo inteligentnymi stworzeniami wyposażonymi w niezwykłe mózgi, które w wielu cechach są nieco podobne do mózgów ssaków (więcej na ten temat w tekście: Zaskakujące podobieństwo między mózgami ludzi i ośmiornic). Głowonogi i ssaki w procesie ewolucji oddzieliły się od siebie bardzo dawno. Naszym ostatnim wspólnym przodkiem były prymitywne płazińce, które żyły około 750 mln lat temu. Zdolność śnienia musiała więc rozwinąć się niezależnie. A to sugeruje, że ma ona istotny cel dla inteligentnego życia.

Źródło: Live Science, fot. Pixabay / Taken