Poradnik: Optymalna konfiguracja UEFI i BIOS-u

Zanim uruchomimy system operacyjny, pecetem kierują BIOS lub UEFI. Na tym etapie nie możemy wiele zdziałać, poza zmianą ustawień. Zazwyczaj nigdy się tym nie zajmujemy. Sięgamy do UEFI lub BIOS-u tylko wtedy, gdy system nie funkcjonuje zgodnie z naszymi oczekiwaniami lub gdy chcemy ? np. po zakończeniu wsparcia producenta dla Windows XP ? zainstalować nowy system operacyjny. W takich sytuacjach nie unikniemy konieczności zmiany ustawień BIOS-u lub UEFI.

Najważniejsze sekcje, do których musimy sięgnąć, to zazwyczaj: konfiguracja procesora, RAM i chipsetu płyty głównej (odpowiedzialnego za wyświetlanie grafiki i odtwarzanie dźwięku), jak również opcje bootowania. Konstrukcja UEFi jest zupełnie inna niż jego poprzednika BIOS-u, jednak z punktu widzenia użytkownika różnice są nieznaczne. Najbardziej zwraca uwagę układ optyczny: BIOS (Basic Input/Output System) najczęściej oferuje zawiły, tekstowy intefejs, podczas gdy UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) można sterować poprzez graficzny interfejs za pomocą myszy.

UEFI poza funkcjami BIOS-u dysponuje również trybem kompatybilności z BIOS-em oraz opcją »Secure Boot«, która wraz z Windows 8 lub kompatybilnym Linuxem chroni komputer przed groźnymi rootkitami. Nowocześniejszy firmware pecetów UEFI oferuje lepsze zarządzanie sprzętem. Za jego pomocą możemy np. utworzyć partycje na dysku, zarządzać procesem startu komputera, a także obsłużyć dyski, których pojemność przekracza dwa terabajty. UEFI daje też możliwość włączania komputera za pośrednictwem sieci, a także zdalnego modyfikowania parametrów rozruchowych decydujących o pracy systemu operacyjnego.

Aby uzyskać dostęp do opcji konfiguracyjnych BIOS-u lub UEFI, musimy podczas startu komputera obserwować komunikaty wyświetlane na ekranie. Najczęściej, w zależności od systemu i typu komputera, wystarczy nacisnąć [F2], [F8] lub [Del]. Niektóre notebooki zostały wyposażone w specjalne sprzętowe przyciski, umożliwiające wyświetlenie okna konfiguracji BIOS-u lub UEFI. Większość producentów płyt głównych i komputerów stacjonarnych stawia na firmware American Megatrends (AMI), w efekcie konfiguracja – pomimo różnych układów optycznych i innych oznaczeń – często jest podobna, niezależnie od modelu płyty głównej. Najważniejsze oznaczenia i skróty klawiaturowe zestawiliśmy w ramce poniżej.

System będzie działał szybko i stabilnie jedynie wtedy, gdy podstawowe parametry pracy BIOS-u/UEFI są prawidłowe. W przypadku urządzeń z UEFI domyślne ustawienia są najczęściej poprawne, natomiast dla starszych płyt głównych z BIOS-em może być wymagane wprowadzenie zmian w konfiguracji.

Aby się dowiedzieć, czy nasz procesor i RAM działają w optymalnym tempie, uruchamiamy w Windows programy CPU-Z (www.cpuid.com) oraz prime95 (www.mersenne.org/download). W prime95 wybieramy kolejno »Options | Torture Test | OK«, aby maksymalnie obciążyć procesor. Następnie kontrolujemy, jaką częstotliwość pracy wyświetla program w sekcji »CPU | Clocks | Core Speed« oraz czy zgadza się ona z nominalną częstotliwością taktowania. Jeśli CPU-Z nie wyświetli nominalnego wskaźnika częstotliwości, sprawdzamy te informacje na stronach ark.intel.com/pl lub products.amd.com. Aktualna częstotliwość taktowania pamięci RAM podana jest w oknie aplikacji CPU-Z na zakładce „Memory” w sekcji „DRAM Frequency”. Widoczny w tym miejscu parametr musimy podwoić w przypadku najczęściej stosowanej pamięci DDR. W zakładce „SPD” znajdują się nominalne dane określające wydajności pamięci RAM. Jeśli sprawdzone przez nas częstotliwości taktowania CPU i RAM wydają się za niskie, w następnym kroku upewniamy się, czy możemy dokonać zmian w
BIOS-ie lub UEFI.

Restartujemy komputer i wywołujemy BIOS/UEFI. Wyszukujemy opcje umożliwiające określenie częstotliwości taktowania dla CPU i RAM. W przypadku płyt głównych Asusa odpowiednie opcje znajdziemy w menu »Al Tweaker«. Największą stabilność działania komputera zapewni ustawienie wszystkich wartości na »Auto«.

Za pośrednictwem BIOS/UEFI skonfigurujemy parametry pracy komponentów komputera, w tym kontrolera napędu, który w urządzeniach z BIOS-em najczęściej ma niepoprawne domyślne ustawienia – zamiast tybu »IDE«, dla optymalnej wydajności powinniśmy wybrać opcję »AHCI« (choć niektóre systemy Live – np. do tworzenia partycji – potrzebują ustawienia »IDE«). W przypadku płyty głównej z AMI-BIOS-em dokonamy wyboru, wskazując w menu »Configuration | Configure SATA as«, w menu UEFI klikamy »Advanced | SATA Configuration«. Nieużywane komponenty, takie jak FireWire, porty COM i LPT, możemy wyłączyć w menu BIOS-u UEFI, wybierając »Advanced | Onboard devices configuration«.

W komputerach z Windows 8 OEM konfiguracja UEFI przeszkadza w instalacji innego systemu operacyjnego oraz uruchamianiu systemów Live-DVD. Aby pozbyć się tej blokady, zmieniamy w menu UEFI »Boot | CSM« opcję »Launch CSM« na »Enabled«. Aktywowanie CSM spowoduje, że UEFI będzie zachowywał się w odniesieniu do systemu operacyjnego jak zwykły BIOS. Opcja »Secure Boot«, która udaremnia ataki rootkitów, wówczas nie zadziała.

-- CZYTAJ DALEJ --

Ustawienia BIOS/UEFI stanowią punkt wyjścia do tego, by wskutek przetaktowania CPU i RAM-u uzyskać większą wydajność sprzętu. Nowoczesne płyty główne pomagają użytkownikowi nawet w automatycznym określeniu granic możliwości sprzętu – jeśli będziemy korzystać z gotowych profili, zachowamy gwarancję na płytę główną.

Jeśli mamy wrażenie, że naszemu komputerowi w niewielkim stopniu brakuje wydajności, można podnieść częstotliwość taktowania CPU o kilka punktów procentowych. W przypadku płyt głównych Asusa w BIOS-ie UEFI w sekcji »Al Tweaker« możemy wybrać moduł »AI Overclock Tuner«, który automatycznie podnosi częstotliwości taktowania dla pamięci i mnożnik CPU do wartości, które zależą od specyfikacji naszych komponentów. W naszym testowym komputerze z procesorem AMD Phenom II X6 1090 T uzyskaliśmy, korzystając z opcji BIOS-u/UEFI, ok. 4-procentowy wzrost wydajności, zmierzony prostym benchmarkiem NovaBench.

Wiele nowych modułów RAM dostarcza szczegółowych informacji o parametrach pracy w postaci plików XMP lub AMP – dla UEFI to gotowe dane pozwalające dobrać parametry przetaktowania komponentów. Jeśli aktywujemy w menu UEFI overclocking z wykorzystaniem XMP (Intel) lub AMP (AMD), płyta główna wykorzysta maksymalną wydajność modułów RAM.

UEFI i nowsze wersje BIOS-u oferują możliwość zapisywania ustawień w jednym z kilku profili. Dzięki temu restartując komputer możemy stosownie do potrzeb wybrać profil z ustawieniami przetaktowanymi z myślą o wydajności, lub z oszczędnymi i cichszym ustawieniami standardowymi, bez konieczności modyfikowania za każdym razem poszczególnych parametrów pracy PC.

Polecamy w wydaniu internetowym chip.pl: Znamy oficjalną datę premiery Windows 10