"Niedźwiedź polarny powinien być czarny"! Jak niewidomi rozumieją kolory?

Czy osoba, która urodziła się niewidoma, może pojmować ideę koloru? Na to niełatwe pytanie spróbowali odpowiedzieć badacze z Uniwersytetów Johna Hopkinsa i Yale.

Brytyjski filozof John Locke już w XVII wieku stwierdził, że osoby niewidome od urodzenia w oczywisty sposób nie powinny być w stanie rozumieć czym jest kolor. Tezę tę postanowili poddać gruntownej analizie amerykańscy neurolodzy. Wyniki swoich badań przedstawili w artykule opublikowanym na łamach czasopisma Proceedings of the National Academy of Sciences.

"Chcieliśmy zobaczyć, jak ludzie myślą o rzeczach, których nigdy nie doświadczyli. To świetny sposób na sprawdzenie głębi rozumienia kolorów przez ludzi" – tłumaczy Judy Kim z Uniwersytetu Johna Hopkinsa.

W dwuetapowym eksperymencie sprawdzono, jak widzący i niewidomi kojarzą barwy z poszczególnymi obiektami – zarówno naturalnymi, jak i wytworzonymi przez człowieka. Przedmioty łączono w losowe pary, a badani oceniali stopień ich podobieństwa pod względem kolorystyki. Od razu stało się jasne, że niewidomi są bardzo świadomi, iż rzeczy naturalne (np. dwa żółte banany) i symbole (np. czerwone znaki stopu) są zwykle identyczne, podczas gdy inne (np. samochody) mogą wyglądać zupełnie różnie.

Oczywiście ten sposób rozumowania sięga o wiele głębiej. Nawet jeżeli badany nigdy nie widział czerwieni, dość poprawnie był w stanie skojarzyć tę barwę z ostrzeżeniami, zagrożeniem czy ostrością.

Jednym z najczęściej popełnianych "błędów" niewidomych, było natomiast wyobrażanie sobie niedźwiedzia polarnego z… czarnym futrem. Co ciekawe, zapytani o przyczynę takiego wyboru, wszyscy odpowiadali zgodnie, że czerń lepiej pochłania ciepło, co powinno pomóc zwierzęciu przetrwać w niskich temperaturach. Chociaż ostatecznie mylili się co do koloru, ich sposób rozumowania był bardzo sensowny.

Drugi etap pomysłowego eksperymentu wyglądał podobnie, ale dotyczył par wyimaginowanych przedmiotów, których siłą rzeczy nie mogli widzieć wcześniej ani widzący, ani niewidomi. Uczestnicy badania mieli sobie wyobrazić odległą wyspę – z własną kulturą, narzędziami oraz ekologią – i podobnie jak wcześniej, wskazywać, które zmyślone przedmioty ich zdaniem mogłyby nosić podobne barwy, a które zupełnie różne.

Nie było tu dobrych lub złych odpowiedzi. Chodziło jedynie o sprawdzenie intuicyjnego kojarzenia barw z przedmiotami o określonym kształcie lub przeznaczeniu.

Jak się okazało, na tym etapie w obu grupach wyniki wypadały niemal identyczne. Można stąd wyciągnąć wniosek, że wbrew pozorom, na głębszym neurologicznym poziomie, rozumienie idei kolorów u osób niewidomych, wcale nie odbiega tak bardzo od całej reszty.

Więcej informacji znajdziesz w źródle: J. Kim, B. Aheimer, V. Manrara, M. Bedny, Shared understanding of color among sighted and blind adults, "PNAS".