Czy lampy LED mogą uszkodzić wzrok?

Wokół lamp LED krąży wiele mitów, które powtarzają przede wszystkim osoby sceptycznie nastawione do takiego oświetlenia. Tymczasem światło LED-owe, podobnie jak każde inne źródło światła, jest bezpieczne dla wzroku pod warunkiem spełnienia określonych wymagań technicznych. Spróbujmy zatem, obalić kilka stereotypów i rozwiać wątpliwości dotyczące popularnych ledówek.

Niewątpliwą zaletą oświetlenia LED jest energooszczędność oraz długi czas pracy. W przeciwieństwie do tradycyjnych żarówek, takie źródło światła zużywa 1. razy mniej energii i jest bardziej odporne na uszkodzenia. Ponadto, może być doskonałym elementem dekoracyjnym, idealnie podkreślając charakter wnętrza. W związku z tym coraz więcej osób decyduje się na zakup tego rodzaju oświetlenia, często nie zastanawiając się nad tym, czy ma ono wpływ na nasze zdrowie.

Natężenie oraz barwa światła sztucznego mogą wpływać na samopoczucie, koncentrację czy stan psychiczny człowieka. Nadmiernego kontaktu z tego typu oświetleniem powinny unikać przede wszystkim dzieci oraz osoby dotknięte afakią lub noszące sztuczne soczewki. Zbyt niebieskie światło emitowane przez lampy diodowe wpływa na siatkówkę oka i według naukowców może w konsekwencji spowodować degenerację jego najbardziej światłoczułej części, tzw. plamki żółtej. Mowa tu oczywiście o tzw. "blue light hazard", czyli ryzyku uszkodzenia siatkówki światłem niebieskim. Jest to najpopularniejszy straszak związany z nowoczesnymi źródłami światła LED. Pamiętajmy jednak, że jest to mit, ponieważ obserwacje te zostały przeprowadzone wyłącznie na modelach eksperymentalnych i nie są poparte innymi dowodami. Ponadto, promieniowanie niebieskie wchodzi w skład widma zarówno światła dziennego, jak i światła wytwarzanego sztucznie.

Oczywiście, w przypadku oświetlenia LED o niskiej jakości może pojawić się mniej lub bardziej zauważalny efekt migotania. Często może być on przyczyną wielu nieprzyjemnych dolegliwości, powodując pieczenie i swędzenie oczu, problemy z koncentracją uwagi, ból i zawroty głowy, a nawet nadpobudliwość. Dlatego warto wybierać oświetlenie lepszej jakości, oferowane przez sprawdzonych producentów.

Pamiętajmy, że lampy LED nie zagrażają naszym oczom, jeśli są wykonane zgodnie z normami technicznymi, w tym dotyczącymi bezpieczeństwa fotobiologicznego (PN-EN 62471:2010). Zgodność lamp z tymi wymaganiami chroni nasz wzrok przed wysoką jaskrawością (luminancją) i nadmierną ekspozycją na światło niebieskie. Prawo nakłada na producenta obowiązek spełnienia norm. Przed wprowadzeniem lamp do obrotu, wytwórca wykonuje badania laboratoryjne, żeby potwierdzić, że są one bezpieczne dla użytkownika. Fakt ten odnotowuje w deklaracji zgodności (deklaracja producenta). Sprzedawcy hurtowi i detaliczni powinni żądać okazania deklaracji zgodności oraz wyników badań laboratoryjnych. Wszystko po to, aby upewnić się co do bezpieczeństwa i deklarowanej jakości lamp.

Niestety, rynkowa rzeczywistość nie sprzyja konsumentom. W sklepach znajduje się dużo lamp LED niewiadomego pochodzenia. Przeważają marki, które nie są identyfikowane z producentem, co najczęściej oznacza, że pod marką kryją się lampy od różnych wytwórców i o zróżnicowanej jakości. Przy zakupie lampy LED należy ją dokładnie obejrzeć, a także poprosić sprzedawcę o zaświecenie kilku różnych lamp. Może to pomóc w rozpoznaniu lamp, których wysoka jaskrawość wynika ze złej konstrukcji układu optycznego, a często z jego braku. W tego typu rozwiązaniach pojedyncze diody są bezpośrednio widoczne. Światło takiej lampy oślepia, a długookresowa ekspozycja prowadzi do uszkodzenia wzroku. Nadmierna ilość światła niebieskiego emitowana przez lampy LED może także wynikać z zastosowania złej jakości (taniego) luminoforu. Wytwarzanie światła barwy białej przez LED odbywa się na zasadzie konwersji luminoforowej, co w uproszczeniu oznacza mieszanie niebieskiego światła diody z żółtym światłem emitowanym przez luminofor. Efekt
ten tworzy wrażenie światła białego. Zastosowanie taniego (o niskiej sprawności) luminoforu powoduje, że zbyt duża część światła niebieskiego wydostaje się z diody. Dobrej jakości luminofor stanowi duży udział w kosztach wytworzenia lampy LED i wpływa na cenę, po której Kowalski kupuje lampę.

Jakość i bezpieczeństwo optyczne oświetlenia są ważne dla naszego zdrowia, samopoczucia i wydajności pracy. Warto zadbać, aby kupowane przez nas lampy LED były dobrej jakości, co najmniej na poziomie gwarantowanym przez obowiązujące przepisy. Jak wybrać lampę LED, skoro jej zgodność z wymaganiami można sprawdzić tylko przy użyciu specjalistycznego sprzętu pomiarowego? W tej sytuacji istotą wyboru staje się zaufanie do doświadczenia i wiarygodności producenta. O nią powinni zabiegać też dystrybutorzy, wykorzystując narzędzia, które pozwalają im na sprawdzenie jakości sprzedawanego towaru. Także konsument powinien korzystać z prawa do reklamacji oraz prawa zgłoszenia do organów nadzoru rynku i ochrony konsumenta podejrzenia co do jakości czy bezpieczeństwa zakupionej lampy.