AC‑130 - latająca armata amerykańskich sił powietrznych

Co powstanie ze skrzyżowania samolotu transportowego z czołgiem? Nie, to nie jest jeden z tych żartów, na które odpowiedź mogłaby brzmieć „nie wiem, ale na pewno będzie spalać więcej paliwa niż może udźwignąć”, jest to przepis na samolot bojowy AC-130. Na jego pokładzie znajduje się bowiem haubica 105 mm, armata Bofors 40 mm i działo Gatlinga, czyli uzbrojenie, które zwykle zarezerwowane jest dla mocno opancerzonych pojazdów lądowych.

AC-130 powstał w czasach wojny w Wietnamie z potrzeby zapewnienia jednostkom naziemnym (zarówno piechocie jak i pojazdom) bliskiego wsparcia z powietrza. Początkowo takie zadania wypełniały śmigłowce, te jednak nie były w stanie zabrać na pokład wystarczająco dużo ciężkiego uzbrojenia. Natomiast samoloty szturmowe, które z reguły pełnią te rolę (jak np. dzisiejszy A-10 Warthog)
mogą atakować naziemne cele w krótkich i szybkich przelotach. Potrzebne było rozwiązanie, które zapewni dużą siłę ognia i możliwość długiego pozostawania nad celem. Tak właśnie powstał AC-130, samolot bojowy z zamontowanymi na lewej burcie działami. Taki układ umożliwia mu krążenie nad celem po okręgu i nieprzerwane atakowanie go.

AC-130 powstał na bazie samolotu transportowego C-130 Hercules, który służy także w polskich siłach powietrznych. Jego uzbrojenia i stworzenia z niego samolotu bojowego podjęła się firma Boeing. Pierwsza wersja, AC-130A, była uzbrojona w cztery karabiny GAU-2/A kalibru 7,62 mm i 4 działka M61 Vulcan kalibru 20 mm. Pierwszymi wersjami tego samolotu z armatą były natomiast AC-130A Surprise Package, AC-130A Pave Pronto i AC-130E Pave Spectre, na których pokładzie znajdowały się armaty Bofors L60 kalibru 40 mm, które są powszechnie używane na okrętach wojennych i pojazdach opancerzonych. W wersji samolotu Pave Spectre zastosowano po raz pierwszy kamery telewizyjne wykorzystywane do namierzania celów.

Kolejnym znaczącym krokiem w rozwoju siły ognia AC-130 było zamontowanie w wersjach AC-130H Spectre i AC-130U Spooky haubicy M102 kalibru 105 mm. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych systemów nawigacyjnych, systemów celowania oraz prowadzenia ognia, Spooky może jednocześnie atakować dwa cele. Może też zabrać na pokład dwukrotnie więcej amunicji niż wersja Spectre, a dzięki systemom nawigacji inercyjnej oraz zaawansowanym radarom może bez problemu przeprowadzać misje nocne, co pozytywnie wpływa na jego bezpieczeństwo.

W czasie wojny w Wietnamie AC-130 zniszczyły ponad 10 tysięcy pojazdów i wzięły udział w wielu misjach bojowych, szybko potwierdzając swoją przydatność. W trakcie całego konfliktu zestrzelonych zostało pięć maszyn, a śmierć poniosło 52 członków załóg. W 1983 roku, podczas operacji wojskowej na Grenadzie, AC-130 zniszczyły obronę przeciwlotniczą i zaatakowały siły naziemne, co umożliwiło zajęcie głównego lotniska Grenady - Point Salines w Saint George’s. W 1989 AC-130 brały udział w inwazji Stanów Zjednoczonych w Panamie. Zniszczyły główną siedzibę dowództwa obrony Panamy i wiele innych punktów dowodzenia.

AC-130 brały udział w pierwszej wojnie w Zatoce Perskiej, gdzie w trakcie bitwy w Khafji skutecznie powstrzymały kolumnę irackich czołgów T-55, niszcząc 13 z nich. W trakcie tej samej bitwy jeden z AC-130 został zestrzelony rakietą ziemia-powietrze, a cała jego 14-osobowa załoga zginęła. W latach 90 AC-130 brały też udział w konfliktach na Bałkanach, w Somalii, Haitii, Liberii i Albanii.

AC-130 były intensywnie wykorzystywane w trakcie wojen w Iraku i Afganistanie, zapewniając wsparcie dla sił lądowych, niszcząc znane kryjówki talibów w górach Afganistanu, a także zapewniając rozpoznanie. Użycie samolotów w trakcie misji wojskowych w gęsto zaludnionych miastach było krytykowane przez grupy zajmujące się prawami człowieka na całym świecie. W 2015 AC-130 zaatakowało szpital należący do „Lekarzy bez Granic” w mieście Kunduz w północnym Afganistanie, zabijając 42 osoby.

Obecnie w służbie pozostaje 8 AC-130H Spectre i 13 AC-130U Spooky, które w przyszłości mają zostać zmodyfikowane do wersji AC-130W Stinger II i AC-130J Ghostrider. Nowe wersje zakładają m.in. wyposażenie samolotu w moździerz 120 mm (ładowany odtylcowo), pociski rakietowe AGM-114 Hellfire, AGM-176 Griffin, niekierowane Hydra 70 oraz bomby szybujące Viper Strike.