Tajemnice Wyspy Wielkanocnej. Nowe badania podważają pogląd o załamaniu się populacji

Wyspa Wielkanocna jest przedstawiana jako przykład tego, jak ludzie nadmiernie eksploatując zasoby i niszcząc środowisko doprowadzili do swojego upadku. Jednak nowe badania wywracają tę narrację do góry nogami. Według nich populacja Rapa Nui przed kontaktem z Europejczykami była znacznie mniejsza i jej upadek prawdopodobnie nigdy nie nastąpił.

Około 1000 lat temu niewielka grupa Polinezyjczyków pokonała tysiące kilometrów przez Pacyfik i osiedliła się na odizolowanej wyspie, którą nazwali Rapa Nui. W końcu ich liczba wzrosła do niemożliwych do utrzymania poziomów. Wycięli wszystkie drzewa i wybili ptaki morskie i ostatecznie zniszczyli swoje środowisko, co doprowadziło do upadku ich społeczności. Gdy Europejczycy odkryli wyspę w 1722 roku i nazwali ją Wyspą Wielkanocną, mieszkało tam zaledwie kilka tysięcy ludzi. Przynajmniej tak głosi popularna narracja zaczerpnięta z wcześniejszych badań i opowiadana w książkach i filmach.

Ale nowe badania podważają tę koncepcję. Według nich, populacja Rapa Nui nigdy nie osiągnęła tak wysokiego poziomu, by nie dało się jej utrzymać. Mieszkańcy Wyspy Wielkanocnej znaleźli sposoby na radzenie sobie z poważnymi ograniczeniami wyspy i utrzymywali małą, stabilną populację przez stulecia.

Opis oraz rezultaty badań ukazały się w "Science Advances" (DOI: 10.1126/sciadv.ado1459).

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Wyspa Wielkanocna (w miejscowym języku nazywana Rapa Nui) to jedno z najbardziej odosobnionych miejsc na Ziemi - do najbliższej zamieszkanej wyspy na Polinezji jest ok. 2000 kilometrów, a do stałego lądu - Ameryki Południowej - ok. 3700 kilometrów. Ta położona na Pacyfiku wyspa ma powierzchnię zbliżoną do Katowic. Została odkryta przez Europejczyków dopiero w 1722 r. w niedzielę wielkanocną, co jest źródłem jej dzisiejszej nazwy.

Rapa Nui od dawna postrzegana jest jako pełne zagadek i tajemnic miejsce. Kojarzona jest przede wszystkim z monumentalnymi posągami moai, które przedstawiają sylwetki ludzi z dużymi głowami. Stały się one symbolem wyspy ze względu na swój bardzo charakterystyczny wygląd. Kiedy pierwsi Europejczycy przybyli na wyspę, napotkali miejscową populację liczącą około 3000 osób, chociaż obecność około 1000 ogromnych kamiennych posągów sugerowała znacznie liczniejszą siłę roboczą w przeszłości.

Nowe badania wywracają do góry nogami dotychczasowy pogląd mówiący o tym, że jej mieszkańcy spustoszyli zasoby swojej wyspy, wywołując katastrofę ekologiczną, która skazała ich wszystkich na zagładę. Według analiz przeprowadzonych przez zespół naukowców z Columbia Climate School mieszkańcy Rapa Nui opracowali zrównoważony model życia i nigdy nie doświadczyli żadnego katastrofalnego spadku populacji.

Mieszkańcy Wyspy Wielkanocnej nie mieli łatwo. Wyspa składa się w całości ze skał wulkanicznych, ale w przeciwieństwie do wysp tropikalnych, takich jak Hawaje i Tahiti, erupcje ustały tu setki tysięcy lat temu, a składniki mineralne przyniesione przez lawę dawno już zniknęły z gleby. Obecnie wyspa charakteryzuje się silnie zwietrzałą, zubożałą glebą, w której brakuje wielu kluczowych składników odżywczych potrzebnych do uprawy roślin.

Wyspa położona w strefie subtropikalnej jest również bardziej sucha niż jej tropikalne odpowiedniki. Co więcej, dno w pobliżu wyspy stromo opada w dół, co oznacza, że ​​mieszkańcy musieli pracować ciężej, aby pozyskać ryby i owoce morza niż osadnicy na wyspach otoczonych płytkimi wodami, lagunami i rafami.

Autorzy nowych badań zaczęli od oszacowania populacji wyspy przed przybyciem Europejczyków. Skupili się na tzw. ogrodach skalnych, w których mieszkańcy wyspy uprawiali bardzo pożywne słodkie ziemniaki, podstawę ich diety. Poprzez pomysłowe układanie warstw skał o różnych rozmiarach w swoich ogrodach, miejscowi byli w stanie zapobiec utracie wilgoci z gleby, a także zwiększyć jej zawartość składników odżywczych, poprawiając efektywność upraw słodkich ziemniaków.

- To pokazuje, że populacja nigdy nie mogła być tak duża, jak niektóre z poprzednich szacunków — powiedział Dylan Davis z Columbia Climate School, główny autor publikacji. - Ludzie byli bardzo odporni w obliczu ograniczonych zasobów, modyfikując środowisko w sposób, który im pomógł – dodał.

Wcześniejsze badania sugerowały, że ogrody skalne mogły zajmować 10 proc. powierzchni wyspy. Badania z 2013 r. oparte na obrazach satelitarnych wykazały, że mogło to być od 2,5 proc. do 12,5 proc. Z kolei prace z 2017 r. pokazały, że na cele upraw przeznaczonych było około 19 proc. powierzchni wyspy. Opierając się na różnych założeniach dotyczących plonów i innych czynników, różne badania na przestrzeni ostatnich lat wskazywały, że na Rapa Nui mogło żyć 17 tys., a nawet 25 tys. ludzi.

W nowych analizach naukowcy przez pięć lat badali miejscowe poletka uprawne i możliwe do uzyskania z nich plony. Wykorzystując te dane, wytrenowali szereg modeli uczenia maszynowego, aby dokładniej wykrywać pola uprawne na podstawie zdjęć satelitarnych, szukając obszarów o zwiększonej wilgotności gleby i zawartości azotu, które są kluczowymi cechami tamtejszych ogrodów skalnych.

Z nowych wyliczeń wynika, że poletka uprawne wciśnięte między skały zajmowały mniej niż pół procenta powierzchni wyspy. Przyjmując te założenia, gdyby cała dieta opierała się na słodkich ziemniakach i innych płodach rolnych, to ogrody na wyspie mogłyby wyżywić około 2000 osób.

Inne badania oparte na izotopach różnych pierwiastków znalezionych w kościach i zębach mieszkańców Rapa Nui wskazały, że mieszkańcy wyspy w przeszłości prawdopodobnie uzyskiwali 35-45 proc. swojej diety z morza. Uwzględnienie ryb i owoców morza oraz innych, mniejszych źródeł, podniosłoby możliwość utrzymania się na wyspie około 3000 osób — liczby zaobserwowanej podczas pierwszego kontaktu z Europejczykami.

Populacja wyspy wynosi obecnie prawie 8000 osób - plus około 100 tys. turystów rocznie.

Źródło: Columbia Climate School, IFLScience, fot. Wikimedia Commons/ Travelingotter/ CC BY 2.0.

Twórz treści i zarabiaj na ich publikacji. Dołącz do WP Kreatora