Polskie MiGi-29A po modernizacji. Śmiercionośne maszyny

W lipcu tego roku (2013) przeprowadzałem wywiad z dowódcą Sił Powietrznych RP, generałem broni pilotem Lechem Majewskim. Zadałem pytania m.in. o stan wyposażenia polskiego lotnictwa bojowego. I miałem również okazję, co od dawna chciałem uczynić, zapytać o samolot myśliwski MiG-29, będący na wyposażeniu polskiego lotnictwa bojowego. Jak długo pozostanie on jeszcze w służbie? Dlaczego zdecydowano się na jego modernizację, co zawsze łączy się z kosztami, a w wypadku nowoczesnego myśliwca, dość sporymi? Tym bardziej, że modyfikacji ulec miała głównie awionika, a to jeden z największych kosztów wyposażenia maszyny bojowej.

Znam ten samolot, choć głównie od strony napędowej i koncepcji konstrukcyjno-aerodynamicznej płatowca, więc mam o nim wyrobione zdanie. Niemniej chciałem usłyszeć opinię osoby, która dowodzi polskim lotnictwem wojskowym. I szczerze mówiąc, wcale nie byłem zaskoczony, gdy od generała Majewskiego usłyszałem jednoznaczną opinię o tej, sprawdzonej w eksploatacji, maszynie.

MiG-2. to myśliwiec frontowy, którego konstrukcja opiera się na zabudowaniu kadłuba wokół integralnego, centralnego zbiornika paliwa. Stanowi on główny element nośny (stąd charakterystyczny kształt całego płatowca). To jedna z tych rosyjskich konstrukcji, rozwijanych poprzez doskonalenie i eksploatowanie znacznie wcześniej przyjętej koncepcji. Dlatego też, pomimo, że MiG-29 zaprojektowany był w pierwszej połowie lat 70. a do służby wchodził stopniowo od początku lat 80., jest to nadal konstrukcja nowoczesna pod względem koncepcji aerodynamicznej.

Napędzają go dwa turbowentylatorowe silniki Klimow RD-33. dysponujące ciągiem 5 040 KG (8300 KG z dopalaczem). Tak więc cały zespół napędowy MiGa-29 dysponuje mocą 10 080 KG, co przy maksymalnej masie startowej 18 500 kg, daje temu myśliwcowi obciążenie mocy na poziomie 1,83, czyli na 1,83 kilograma masy myśliwca przypada 1,0 KG ciągu. Jest to dobry wynik, dający tej maszynie dużą zwrotność.

Konstrukcja jest na tyle mocna i tak dobrze przenosi obciążenia dynamiczne i statyczne, że tylko po niewielkich modyfikacja można było zainstalować w niej silnik i ciągu wektorowanym. Zastosowano modyfikację silnika RD-3. do standardu RD-33MK o ruchomej dyszy wektorującej, a powstałem myśliwcowi nadano nazwę handlową MiG-35.

W pewnym momencie MiG-2. zaczął odstawać od czołówki nowoczesnych myśliwców pod względem wyposażenia awionicznego. Tym bardziej, że Polska weszła w struktury NATO i coraz wyraźniejsza była konieczność dostosowania samolotów do NATO’skich standardów i procedur oraz wprowadzenia zmodyfikowanej technologii (elektroniki). Rozmowy w tej sprawie toczyły się już praktycznie od roku 2008, a między czasie przygotowano wiele opracowań i analiz. Niektóre z nich stwierdzały nawet, że jedną z opcji może być całkowite wycofanie ze służby i zdjęcie ze stanu wszystkich posiadanych przez SP RP samolotów MiG-29, motywując to ich starzejącą się technologią. O ile w przypadku awioniki mogło to być w pewnym zakresie zasadne, o tyle w kwestii konstrukcji płatowca i napędu z pewnością była to opinia przedwczesna. Tym bardziej, że konstrukcja samolotu nadal poddaje się modyfikacjom.

Z tego też powodu zdecydowano o podpisaniu 1. sierpnia 2011 umowy pomiędzy Skarbem Państwa, reprezentowanym przez Inspektorat Uzbrojenia MON, a Wojskowymi Zakładami Lotniczymi WZL nr 2 S.A.. Zawarta umowa otrzymała numer IU/ 351 /IX – 31 /UZ/NEG/USŁ/Z/ 2011/270, a jej przedmiotem było doposażenie i modernizacja samolotów MiG-29. Wartość kontraktu to 126 mln. Doposażenie w nową awionikę obejmuje wg. umowy łącznie 16 samolotów: 13 maszyn w wersji bojowej i 3 w wersji treningowej dwumiejscowej, MiG-29UB. Okres modernizacji wyznaczono na lata 2011 – 2014, i takie jej przeprowadzenie, aby w późniejszym okresie możliwe było dalsze doposażenie awioniki o systemy Integrator IFF oraz zasobnik FPR. Oprócz tego umowa obejmowała również dostawę pakietu logistycznego (części, agregaty zamienne) i przeprowadzenie szkolenia dla personelu latającego i personelu SIL (Służby Inżynieryjno-Lotniczej).

Nowoczesna awionika, zgodna z zamówieniem Sił Powietrznych RP została już w bieżącym, 201. roku, zabudowana na pierwszych samolotach MiG-29. Z tym, ze oczywiście prace nad doposażeniem pozostałych maszyn nadal trwają. Jest wiele istotnych, nowych elementów wyposażenia awionicznego, na które należałoby zwrócić uwagę. Przede wszystkim awionika myśliwca została wyposażona w komputer danych aerodynamicznych ADC (Air Data Computer). Jest to komputer nowej generacji i stanowi istotny element awioniki nowoczesnych myśliwców, zwłaszcza tych wyposażonych w kabinę o technologii „Glass Cockpit”.

Komputer ADC podłączonych jest bezpośrednio do wielu czujników (w tym do rurki Pitota), dzięki czemu przelicza bezpośrednio wiele istotnych czynników lotu (prędkość rzeczywistą, liczbę Macha, wysokość lotu). Mając bezpośrednie wejścia z systemu żyroskopów, akcelerometrów, mierników temperatury otoczenia wspomaga system sterowania napędem, określa położenie w przestrzeni oraz aktualne przeciążenia, jakim samolot jest poddawany w czasie lotu. Komputer zintegrowany jest z nadajnikiem TOT.

Drugim komputerem jest nowy komputer misji MDP (Mision Data Procesor), który może zachować w pamięci do 3. misji.

Wprowadzono też nowe interfejsy: AVB-29. INSB-29, HDB-29 oraz nowy blok BZ-MU i BDSA. W zakresie awioniki nawigacyjnej zastosowano nową platformę nawigacyjną EGI (INS i GPS z zabudowanym modułem SAASM). Nowa jest także antena, model 10-150-11. Całość awioniki integruje szyna danych MIL-Std-1553B.

Po modernizacji zmianie uległo również oczywiście wnętrze kokpitu. Choć nie są to zmiany rewolucyjne, ponieważ nie wprowadzono technologii „Glass Cockpit”, wychodząc najprawdopodobniej z założenie, że ekonomicznie było by to nieopłacalne. Istotnym, rzucającym się na samym początku w oczy elementem, jest wielofunkcyjny, kolorowy wyświetlacz MFCD o wymiarach 12. x 102 mm. Do pozostałego, nowego wyposażenia kokpitu zmodernizowano MiGa-29 należy zaliczyć:

- panel sterowania UFCP z wyświetlaczami
- pulpit sterowania AAP
- pulpit PS-COM - 01 radiostacji R-862
- pulpit RCU-8150 radiostacji RT-8200
- kamerę CVTS umieszczoną na wprost głowy pilota

Unowocześniony MiG-2. wyposażony jest także w Stacje planowania misji MPS (Mission Planning Station)
, oraz Stacje analizy polotowej GDS (Dround Debriefing Station). Stacja planowania misji MPS umożliwia wykorzystanie i wprowadzenia dużej liczby danych do planowania lotu. W tym tak istotnych, jak:

- bazy danych trasowych punktów nawigacyjnych
- bazy danych lotnisk (współrzędne, punkt nieudanego podejścia, ILS, TACAN)
- bazy danych stref: patrolowania, zastrzeżonych, niebezpiecznych
- planów lotów
- danych środków radionawigacyjnych
- częstotliwość radiostacji RT-8200, R-862
- Alertów (minimalna wysokość, maksymalna wysokość, maksymalne przeciążenie, maksymalny kąt natarcia, minimalna ilość paliwa).

Dzięki nowej stacji planowania misji przygotowanie samolotu do lotu przez pilota skrócono 2,5-krotnie, do 4 minut.

Natomiast Stacja analizy polotowej GDS umożliwia analizę danych lotu od 1 do 1. samolotów obejmującą m.in.:

- lot na mapie 3D terenu z możliwością zmiany pozycji obserwatora (wybór samolotu, punktu na mapie, z pozycji pilota)
- lot na mapie 2D z odwzorowaniem planów lotu
- zobrazowania z kamery CTVS
- zobrazowania z wyświetlacza MFCD
- dane nawigacyjne
- wystąpienie alarmów
- zadziałanie przycisku bojowego
- numer boczny samolotu oraz znak wywoławczy pilota.

W modernizacji awioniki polskich MiG-2. pomyślano także o zwiększeniu możliwości komunikacyjnych myśliwców. Oprócz dotychczas stosowanej radiostacji R-862, zabudowano nową radiostację RS 6101-7. W nowym układzie staje się ona radiostacją podstawową w zakresie VHF, z możliwością wykorzystania separacji częstotliwości 8,33 kHz w zakresie ATC (Air Traffic Control). W zakresie UHF pozostaje radiostacja R-662. W trakcie doposażenia usuwane są dotychczasowe pulpity sterowania R-862 (10WT, R862 RFCIM-1 lub R862-RFCIM-2), zastępowane pulpitem PS COM-01 produkcji WZL Nr 2 S.A.

Kompletownie radiostacji RS-6106-7 jest następujące:
- blok nadawczo-odbiorczy BNO 6106-7 C2M
- pulpit sterowania PR 6163A-6 VF2GGM
- pulpit sterowania PS-COM-01 Pulpit PS-COM-01 przeznaczony do sterowania istniejącą radiostacją R 862 oraz ułatwienia i unowocześnienia jej obsługi. Ponadto zabudowana zostanie druga, dwuzakresowa radiostacja Rockwell Collins UHF/VHF z systemem kodowania HaveQuick I/II i SATURN wraz z nowym pulpitem PS-COM-01 radiostacji R-862.
- skrzynka komutacyjna RS-SK-912.

System cyfrowej rejestracji video i audio służy do nagrywania sygnału video, odpowiadającego obrazowi widzianemu przez pilota na wyświetlaczu MFCD i HUD oraz sygnałów audio słyszalnych przez pilota. Ponadto istnieje możliwość rejestrowania dodatkowych zdarzeń (Event –. moment utrwalany przy pomocy przycisku na pulpicie) oraz danych GPS do wykorzystania podczas analiz polotowych (Debriefieng).

Ukompletowanie cyfrowego rejestratora wideo i audio DVR:
- cyfrowy rejestrator DVR z modułem pamięci
- kamera CTVS z blokiem elektroniki BZ-MU
- pulpit sterowania PS-DVR
- skrzynka komutacyjna DVR-SK-9.12

Cyfrowy rejestrator wideo i audio DVR zastępują dotychczas wykorzystywany analogowy system FKP-JeU lub VIDEO-29.

Modernizacja 1. samolotów MiG-29 w wersji bojowej oraz 3 samolotów w wersji treningowej zwiększy zarówno możliwości operacyjne jak i szkoleniowe MiG-29, służących w Siłach Powierztrznych RP (obecnie polskie siły powietrzne eksploatują 31 myśliwców MiG-29, więc do programu modernizacji wchodzi mniej więcej połowa maszyn). Ale istotne jest to, że ta zmodernizowana ilość uzyska pełną kompatybilność z polskimi F-16 w zakresie nowoczesnej wizualizacji i zobrazowania wskazań w kabinie, nowoczesnego wyposażenia radionawigacyjnego i łączności, zwiększenie dokładności nawigacyjnej samolotu.

1. bojowych MiG’ów-29 zwiększy także swoją operatywność dzięki nowej unowocześnionej awionice, a więc zastosowanie nowoczesnego komputera misji, odwzorowanie sytuacji taktycznej TSD na ruchomej mapie cyfrowej, możliwość prowadzenia briefingu MPS i de briefingu GDS z wykorzystaniem cyfrowego zapisu video. Zastosowanie radiostacji wykorzystującej możliwość prowadzenia kodowanych rozmów Have Quick II i II oraz SATURN, natomiast zastosowanie nowych stacji uprości i przyśpieszy procedury przygotowania samolotu do lotu, planowania misji oraz analizy polotowej.

1. lipca 2013 rzecznik prasowy Dowództwa Sił Powietrznych, ppłk. Artur Goławski poinformował, że w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim wylądował pierwszy MiG-29A, wyposażony w zmodernizowaną awionikę. Samolot miał numer boczny 89, a pilotował go ppłk pil. Artur Kałko, dowódca Grupy Działań Lotniczych 23. BLT. Kolejne maszyny są szykowane, i niebawem trafią do użytkownika. Zakończenie całościowych dostaw planuje się na drugą połowę 2014. Bardzo istotną sprawą od strony praktycznego użytkowania jest możliwość przejścia zmodyfikowanych myśliwców na eksploatację według aktualnego stanu technicznego. Zarówno to, jak i fakt, że ich trwałość przedłużono do 4000 godzin lotnych (maksymalnie 40 lat użytkowania) pozwoli eksploatować je nadal. Przewiduje się, że MiG-29A będą w linii do roku 2028...

Polecamy na stronach Samoloty.pl: Szkolenie lotnicze, kiedy i jak zacząć?